نکاتی درموردتشویق وتنبیه دانش آموزان

نکاتی درموردتشویق وتنبیه دانش آموزان

 یکی ازمسائل عمده درروش های تربیتی مدارس استفاده به موقع و درست ازتشویق وتنبیه است.بسیاری ازمعلمان ومربیان ممکن است بدون نیاز و ضرورت مبادرت به تنبیه دانش آموزان، بخصوص تنبیه بدنی آنان کنند، درحالی که می توانندقبل ازآن برای ازبین بردن رفتارهای نادرست شاگردان ، روش های دیگری راکه مفیدتر و موثرتراست بکارگیرند.درموارد زیادی نیزمشاهده می شو دتشویق ها و پاداش های غیرضروری برای دانش آموزان اثرات ضدتربیتی بوجود می آورد. مدرسه  می تواند در مقابل رفتارهای نادرست دانش آموزان ، قبل ازمبادرت به تنبیه ازشیوه های متعددی استفاده کندکه درتربیت و هدایت آنان موثرتر نیز می باشد. بعضی ازاین شیوه ها عبارتنداز:

 1- تغافل و بی توجهی نسبت به رفتا رناشایست دانش آموزان

2- جایگزین کردن یک رفتار صحیح به جای رفتار ناصحیح و تقویت آن درشاگرد

3- آموزش رفتارهای مطلوب و مورد انتظار

4- توجه به نیازهای روانی دانش آموز خطاکار و برنامه ریزی برای ارضاء آنها از راههای صحیح

5- محروم کردن شاگرد ا زبعضی چیزها که مورد علاقه او است.

 درنتیجه ی اعمال این شیوه ها رفتارهای نامطلوب دانش آموزان به مرورکاهش می یابد و یا از بین می رود و لذا از ایجاد عواقب منفی تربیتی و شخصیتی درآنان نیزجلوگیری می شود. تشویق دانش آموزان نیز درعین حال که باید به عنوان یک محک و جهت دهنده جزء برنامه های تربیتی مدرسه باشد ، نباید به صورت افراطی و کنترل نشده مورد استفاده قرارگیرد. در تشویق دانش آموزان  باید دقّت  شود که :

1- درصورتی که شاگردی برای انجام کاری انگیزه درونی پیداکرد، میزان و فاصله تشویق ها به مرور کاهش می یابد.

2- از تشویق های متنوع و متناسب با شرایط سنی و نیازهای روانی دانش آموزان استفاده شود.

3- بین خانه و مدرسه در نحوه تشویق شاگردان هماهنگی لازم  بوجود آید.

4- مراقبت شود تشویق دانش آموز باعث گرایش شاگردان دیگر به انجام آنچه علت تشویق بوده بشود و حسادت و حساسیت آنان را برانگیزاند

والدین و بازیهای کودکان

والدین و بازیهای کودکان

برای تهیه اسباب‏بازی باید اندکی دقت و حوصله به خرج داد. اسباب‏بازی باید از نظر جنس، سن، شخصیت، حجم و فرم با سن و استعداد کودک متناسب باشد. چنانچه این احتمال وجود دارد یک اسباب‏بازی مورد علاقه کودک ما باشد حال آنکه همان اسباب‏بازی را کودک دیگری دوست نداشته باشد یا اینکه کودکی نقاشی کردن را دوست داشته باشد اما کودک دیگر اصلاً به نقاشی اهمیتی ندهد. اسباب‏بازی نباید از قطعات کوچک و جدا شدنی تشکیل شده باشد چرا که ممکن است کودک آن را به دهان برده و ببلعد. توجه به این مورد بخصوص در سنین پایین بسیار مهم است. اسباب‏بازی نباید لبه‏های تیز و برنده داشته باشد. رنگ آن ثابت و قابل شستشو باشد. این مهم است که از اسباب‏بازی‏هایی که حالت کمک‏آموزشی برای بچه‏ها دارند استفاده نماییم تا از طریق غیر مستقیم به بچه‏ها مفاهیمی از قبیل ریاضی و ادبی و علوم و ... آموخته شود اما در عین حال نباید آنان را از اسباب‏بازی‏های مورد علاقه دوران کودکی دور ساخت. چنانچه کودک از یک نوع اسباب‏بازی زود خسته شد و به آن توجهی نشان نداد برای مدتی آن را پنهان ساخته و بعد از چند هفته دوباره به او بدهید تا برایش جالب توجه باشد.

همیشه یک جعبه اسباب‏بازی برای او در نظر بگیرید تا کودک اسباب‏بازی‏های خود را در آن بریزد. با این عمل هم او احساس مالکیت می‏کند و هم نظم و انضباط را به او می‏آموزد. چنانچه شرایط خانواده

اجازه می‏دهد اتاقی جهت بازی او اختصاص دهید تا با آرامش در آنجا برای خود بازی کند.

اسباب ‏بازیهای مناسب کودکان

عبارتند از:

1ـ عروسکهای پارچه‏ای (خرس یا حیوانات دیگر) که از پارچه نرم درست شده‏اند. برای کودک شما از دست رفتن زیبایی ظاهری اسباب‏بازی‏اش در اثر مرور زمان چندان اهمیتی ندارد. دختربچه‏ای که به عروسک خود غذا می‏دهد و محکم او را در آغوش می‏فشارد، بتدریج نسبت به آن دارای چنان عواطفی می‏شود که نمی‏تواند آن را با عروسک جدید و زیبای دیگری عوض نماید. بنابراین والدین باید حتما عروسک قدیمی کودک خود را دوست داشته باشند و آن را دور نیاندازند.

2ـ اسباب‏بازی‏هایی برای کشیدن یا هل دادن همچون کامیونهای پلاستیکی یا بارکشهای بزرگ

3ـ لوازم نقاشی و کتابهای مصور

4ـ اسباب‏بازی‏هایی که خود شما قادر به درست کردن و ساختن آن هستید. همچون کارهای دستی که می‏توانید از فرزند خود کمک بگیرید. کار دسته‏جمعی باعث افزایش حس همبستگی در خانواده نیز می‏شود.

5ـ قوطیهای مولد صدا: آنها را رنگ کنید و با کاغذ رنگی بپوشانید و با ریختن مقداری برنج یا مهره‏های کوچک در داخل آنها تولید صدا کنید.

6ـ بازیهای فکری و خانه‏سازی.

بازیهای محبوب کودکان عبارتند از:

1ـ بازیهای تقلیدی: کودک با علاقه فراوان فعالیتهای روزانه شما را مشاهده می‏کند. همچون آشپزی، جارو کردن و خیاطی و ...

2ـ بازیهای تکراری: مانند بالا رفتن از صندلی و پایین آمدن

3ـ بازیهای پنهان‏شدنی: کودک چشم می‏گذارد و افرادی را که پنهان شده‏اند پیدا می‏کند.

4ـ بازیهای پر سر و صدا و فریاد کردنی: کودک با پریدن و جست و خیز کردن و فریاد زدن و ایجاد سر و صدا می‏خواهد قابلیتهای خود را آزمایش و نشان دهد و قصد آزار دیگران را ندارد.

5ـ توپ‏بازی، بازی با آب، آب‏تنی در حوض خانه یا وان حمام

6ـ بازی با وسایل خانه (قابلمه، اتو، جارو)

ورزش صبحگاهی و انگیزه تحصیلی

ورزش صبحگاهی و انگیزه تحصیلی

فناوری و مدرنیزه شدن زندگی، و هم چنین گسترش زندگی شهری و فرهنگ آپارتمانی، اگر چه از بسیاری از جهات رفاه و آسایش را برای بشر امروزی به ارمغان آورده است، اما از طرف دیگر با کاهش تحرک و فعالیت بدنی همراه بوده و سلامت جسمانی و آمادگی قلبی - عروقی انسان را تحت تأثیر قرار داده است. زندگی شهری تا حدود زیادی چرخه ی طبیعی زندگی و خصوصاً فعالیت های حرکتی را محدود کرده و انسان امروزی را به واسطه ی فقر حرکتی، در معرض ابتلا به بیماری هایی هم چون افزایش فشار خون، افزایش چربی و ... و عوارضی چون چاقی ، تغییر شکل وضعیتی استخوان ها، ضعف عضلانی و ضعف عمومی در مقابله با انواع بیماری ها قرار داده است.
از طرف دیگر، هم گام با رشد فن آوری و علوم گوناگون، علم تربیت بدنی نیز وارد عمل شده و با رشد و بالندگی خود در جهت جلوگیری از صدمات و آسیب های ضعف حرکتی و هم چنین درمان بسیاری از بیماری ها، گام های بسیار مهمی برداشته است. علم تربیت بدنی، مباحثی هم چون فعالیت های حرکتی در جنبه های شخصیتی انسان را شامل می شود و به عنوان یکی از ارکان بسیار مهم تعلیم و تربیت مطرح است. تربیت بدنی در مدارس، با فعالیت های جسمانی و حرکتی سازمان دهی شده، می تواند به عنوان عامل بسیار مهمی در حفظ سلامتی و روند تکامل و رشد استعدادهای جسمانی ایفای نقش کند. تربیت بدنی، هم گام با گسترش فعالیت های حرکتی، پرورش جنبه های شخصیتی را، با اتکا به فعالیت های گروهی موجب می شود.
در چند دهه ی اخیر، مقوله ی ورزش و تربیت بدنی و نقش آن در تندرستی و شادابی، یکی از مباحثی بوده که مورد توجه صاحب نظران علوم ورزشی قرار داشته و تحقیقات متعددی در این زمینه صورت گرفته است. نتایج به دست آمده دال بر این موضوع است که ورزش و فعالیت های منظم بدنی و سازمان یافته، عامل مؤثری در توسعه سلامتی و نشاط و شادابی تمام اقشار جامعه است و شادابی و نشاط دانش آموزان و نوجوانان که قشر عظیمی از جامعه را تشکیل می دهند، تضمین کننده ی سلامت روحی و روانی جامعه ی آینده است. دست یابی به این مهم در سایه ی درس تربیت بدنی واجرای فعالیت های منظم ورزشی در مدارس و آموزشگاه ها ممکن می شود و ورزش صبحگاهی نیز می تواند به عنوان یکی از فعالیت های سازمان یافته که بی نیاز از امکانات پیشرفته و فضای ورزشی مجهز است، اجرا شود. ورزش صبحگاهی از نظر مدت زمان اجرایی ، وقت چندانی نمی گیرد، بنابراین می تواند در برنامه ی روزانه ی مدارس ، بدون این که خللی در روند کلی کار مدارس ایجاد کند، جای گیرد. با توجه به این که تحقیقات صورت گرفته در این زمینه بسیار کم است تحقیق در این زمینه ضرورت دارد. از جمله تحقیقات صورت گرفته در این مورد، کار علی اکبر پیروی در سال 1383، در قالب پایان نامه ی دوره ی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران است. این پژوهش، با عنوان «تأثیر ورزش صبحگاهی بر روحیه و انگیزه ی تحصیلی دانش آموزان پسر دوره ی متوسطه ی منطقه ی 2 آموزش و پرورش تهران»، به راهنمایی دکتر محمود شیخ و مشاورت دکتر فضل الله باقرزاده اجرا شده است. پژوهشگر، تلاش کرده تا تأثیر ورزش صبحگاهی بر روحیه و انگیزه تحصیلی از میان دبیرستان های پسرانه ی منطقه 2، سه دبیرستان دولتی و دو دبیرستان غیرانتفاعی را به طور تصادفی انتخاب کرده و از این مدارس، با استفاده از «جدول اونسکی»، 300 دانش آموز پسر دوره ی متوسطه را که در سال 82-1381 مشغول به تحصیل بودند، به عنوان نمونه برگزیده است.
با توجه به موضوع تحقیق، به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نظر، از پرسش نامه ای استفاده شده که در واقع یک پرسش نامه ی محقق ساخته است و دو بخش دارد: بخش اول، شامل اطلاعات فردی در بخش دوم در برگیرنده ی 14 سؤال در رابطه باموضوع تحقیق است. برای بررسی اعتبار این پرسش نامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد و برای تعیین روایی آن، به چند تن از استادان متخصص مراجعه شد و در نهایت، با لحاظ کردن نظرات استاد راهنما و مشاور، پرسش نامه ی نهایی تدوین گردید. پرسش نامه ها در مدارسی که ورزش صبحگاهی در آن ها صورت می گرفت، توزیع شدند. دانش آموزان 30 دقیقه وقت داشتند تا پرسش نامه ها را تکمیل کنند.
پس از انجام بررسی های اولیه، تعداد 53 پرسش نامه حذف شدند(ناقص بودند) و 247 پرسش نامه مورد مطالعه نهایی قرار گرفتند. کلیه ی محاسبات آماری با استفاده از نرم افزار SPSS ده انجام شده اند. این محاسبات شامل آمار توصیفی ساده، درصدی و اصلاح شده به صورت جداول فراوانی، همراه با نمودار ستونی به ازای هر جدول است. هم چنین، شاخص های مرکزی( میانگین، میانه و نما) و شاخص های پراکندگی (انحراف استاندارد واریانس) نیز محاسبه شدند.
نتایج پژوهش نشان می دهند که:

ورزش صبحگاهی به میزان زیادی در کاهش افسردگی دانش آموزان نقش دارند. 76 / 79 درصد از آزمودنی ها به نقش مهم ورزش صبحگاهی در این زمینه اشاره کردند و 21 / 18 درصد آنان ورزش صبحگاهی را در کاهش افسردگی ناچیز شمردند.
ورزش صبحگاهی در تقویت احساسات دانش آموزان نقش به سزایی دارد . 36 / 74 درصد دانش آموزان به نقش مهم ورزش صبحگاهی در تقویت احساسات اشاره داشتند و تنها 09 / 25 درصد آنان، نقش ورزش صبحگاهی را در تقویت احساسات کم و بی تاثیر دانستند.
ورزش صبحگاهی در تقویت صداقت دانش آموزان تقریباً تأثیر دارد. بیش از نیمی از آزمودنی ها، یعنی 74 / 55 درصد از آن ها ، تأثیر ورزش صبحگاهی را بر صداقت ، مثبت اعلام کردند، در حالی که 44 / 54 درصد آنان، نقش ورزش صبحگاهی را در ایجاد یا اثر گذاری بر صداقت کم و ناچیز عنوان کردند.
ورزش صبحگاهی تأثیر زیادی بر ایجاد آرامش در دانش آموزان دارد. 78 / 81 درصد آزمودنی ها به نقش مهم ورزش صبحگاهی در ایجاد آرامش اشاره داشتند و کمتر از 20 درصد آنان نقش ورزش صبحگاهی را در ایجاد آرامش کم یا بی تأثیر ارزیابی کردند.
ورزش صبحگاهی تأثیر فوق العاده ای بر کاهش فشارهای روانی دارد. 26 / 71 درصد آزمودنی ها نقش ورزش صبحگاهی را بر کاهش فشار های روانی با اهمیت شمردند، ولی 93 / 27 درصد تأثیر ورزش صبحگاهی را بر این موضوع ناچیز دانستند.
ورزش صبحگاهی در ایجاد نشاط و شادابی تأثیر به سزایی دارد. بیش از 90 درصد آزمودنی ها (09 / 91 درصد)، به این موضوع اذعان داشتند و کمتر از 10 درصد، ورزش صبحگاهی را بر شادابی بی تأثیر ارزیابی کردند.
ورزش صبحگاهی تأثیر مهمی در ایجاد روابط اجتماعی دارد. 02 / 68 درصد از آزمودنی ها، نقش ورزش صبحگاهی را در ایجاد روابط اجتماعی مهم دانستند، در حالی که 31 / 31 درصد آن را بی تأثیر گزارش کردند.
ورزش صبحگاهی اهمیت متوسطی در پیشرفت درسی دارد. کمتر از نیمی از آزمودنی ها (74 / 45 درصد)، نقش ورزش صبحگاهی را در پیشرفت تحصیلی زیاد دانستند و بیش از نیمی از آنان (02 / 53 درصد)، نقش ورزش صبحگاهی را در پیشرفت تحصیلی کم و یا اصولاً آن را بی تأثیر ارزیابی کردند.
ورزش صبحگاهی تا حدودی بر میزان علاقمندی به درس های دیگر تأثیر دارد. 06 / 38 درصد از آزمودنی ها آن را در این زمینه مؤثر دانستند و 38 / 60 درصد، نقش ورزش صبحگاهی را در تغییر میزان علاقه مندی به درس های دیگر ناچیز اعلام کردند.
ورزش صبحگاهی می تواند تأثیر زیادی بر افزایش سرعت یادگیری داشته باشد. نزدیک به 60 درصد از دانش آموزان، نقش ورزش صبحگاهی را در افزایش یادگیری مهم و مؤثر عنوان کردند، ولی 05 / 38 درصد آن را بی تأثیر دانستند.
ورزش صبحگاهی به طور متوسط بر میزان نکته سنجی دانش آموازن تاثیر دارد. 61 / 50 درصد آزمودنی ها ، نقش ورزش صبحگاهی بر میزان نکته سنجی را مهم و موثر دانستند در حالی که 78 / 48 درصد آن را ناچیز و کم اهمیت اعلام کردند.
ورزش صبحگاهی می تواند در برقراری ارتباط نزدیک تر بین معلم و دانش آموز مؤثر باشد. 05 / 55 درصد آزمودنی ها این موضوع را تأیید کردند، ولی 51 / 42 درصد این ارتباط را ناچیز و کم اهمیت شمردند.
ورزش صبحگاهی تأثیر متوسطی بر افزایش مهارت های درسی و غیر درسی دارد. حدود 50 درصد ازمودنی ها، یعنی 38 / 49 درصد از آن ها، نقش ورزش صبحگاهی را بر افزایش مهارت های درسی و غیر درسی مثبت اعلام کردند و 79 / 49 درصد نیز آن را بی تأثیر دانستند.
با توجه به تحقیقات صورت گرفته در این زمینه توسط نجارزاده و پیری، به نظر می رسد ورزش صبحگاهی بیشتر روی عوامل روحی و روانی تأثیر دارد. نتایجی که از این تحقیق به دست آمده ، بیانگر این واقعیت است که با سازمان دهی مناسب ورزش صبحگاهی در مدارس، می توان دانش آموزان را با روحیه ای مناسب سرکلاس فرستاد و آن ها را حتی برای لحظات بعد از کلاس، از نظر روحی و روانی تقویت کرد.
تحقیقات خارجی که روی ورزش صبحگاهی (به مدت 10 تا 20 دقیقه) انجام شده اند، تأثیرات مثبت کاهش خشونت و کاهش افسردگی را مطرح می کنند که مطابق با این پژوهش است. بررسی حاضر مؤکد این موضوع است که ورزش صبحگاهی با حرکات نرمشی به مدت 10 تا 15 دقیقه در هر روز می تواند، کم هزینه ترین و مؤثرترین روش برای افزایش روحیه کارایی افراد در هر مقطع باشد. در سال 91 - 1990، «مدرسه ی وودلندهایت»(1) نتیجه گرفت که ورزش صبحگاهی در مدرسه باعث تشویق دانش آموزان به کسب موفقیت و داشتن زندگی فعال می شود که با یافته های تحقیق حاضر مطابقت دارد. هم چنین یافته های این تحقیق با نتایج به دست آمده از تحقیق سازمان ناسا (1986)، بررسی جواد ناصح (1375) و تحقیق شایسته حسامفر(1376) هم سوست. بنابراین هم سو با نتایج تحقیقات دیگر می توان گفت که ورزش صبحگاهی تأثیر مثبتی بر عوامل روحی و روانی دارد و می تواند بر انگیزه ی تحصیلی دانش آموزان نیز اثر گذار باشد.
در پایان ، پژوهشگر این تحقیق به مربیان و دست اندرکاران ورزش پیشنهاد کرده است، تحقیقاتی با همین هدف روی دانش آموزان دختر، با توجه به تحرک کمتر دختران صورت گیرد. هم چنین توصیه کرده است که این تحقیق در دوره های تحصیلی راهنمایی و ابتدایی نیز انجام شود و نیز با انتخاب نمونه ای وسیع تر، نتایج به دست آمده به جامعه ی بزرگ تری تعمیم داده شود. بدین ترتیب، دید وسیع تر و جامع تر نسبت به ورزش صبحگاهی به ما کمک می کند که با دقت بیشتری در مورد تأثیرآن سخن بگوییم.

ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی

ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی

   ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی عبارتند از :
1-رشد جسمانی کودک : در دوره ابتدایی ، تارهای عصبی ، " میه لینی " می شوند ، در نتیجه ، رشد جسمانی کودک در این دوره ، بسیار مهم است . میه لینی شدن تارهای عصبی ، در مقطع دبستان ، به سطوح بالاتر و تکامل می رسد و سبب هماهنگی کامل حس و حرکت کودک می گردد. هماهنگی حسی – حرکتی در این دوره از رشد بالایی برخوردار است. کودک در اثر تکامل مراکز عصبی و تجارب جسمانی خود ، قادر به تعبیر و تفسیر پیامهای دریافتی حواس خود بوده و می تواند بدانها پاسخ صحیحی بدهد . تفاوت رشد جسمانی کودک دبستانی و پیش دبستانی ، از این جنبه است . 

2-کاهش خود مداری : در دوره دبستان ، خودمداری کاهش می یابد . کودک در این مرحله ، در صورت قرار گرفتن در یک محیط مناسب ، مدرسه مطلوب و آموزگاران ماهر ، به تدریج می تواند به حقوق دیگران توجه و آن را رعایت نماید ؛ حتی گاهی اوقات نیز می تواند ، از حق خود بگذرد و دیگران را در نظر بگیرد . از طریق فعالیتهای گروهی ، بیشتر می توان به این ویژگی توجه نمود . 

3-معقول تر شدن پیوندهای عاطفی کودک : در این مرحله ، کودک ارتباط عاطفی شدیدی با خانواده خود برقرار می کند . در دوره دبستان ، این پیوندها معقول می شوند و او می تواند چند ساعتی دور از آنها ، جدا از آنها بماند ، بدون اینکه خلأ عاطفی احساس کند . این ویژگی، در رشد عاطفی کودک و هدف آموزش و پرورش که همانا استقلال عاطفی کودکان است ، بسیار مهم می باشد . در دوره دبستان ، پیوندهای عاطفی سست نمی شوند و از بین نمی روند ، بلکه در صورت برخورداری کودک از محیط گرم خانوادگی ، مادری کاردان و جذابیت محیط آموزشی ، به تدریج می تواند به استقلال دست یابد . 

4-تغییر شکل کنجکاوی کودک : کنجکاوی کودک در دوره دبستان ، بر خلاف دوره پیش دبستانی که بی هدف بود ، هدفمند و جهت دار می شود. در دوره دبستان ، با استفاده از دروسی مثل علوم ، می توان مفهوم علیت را در کودک پرورش داد .

5-تغییر شکل مشاهدات کودک : کودک دبستانی در هنگام مشاهده ، به بررسی علل پرداخته ، چرایی مسائل را جستجو کرده و به چگونگی فرایندها توجه می کند .

6-حرکت از تخیل به سوی واقعیت : کودک دبستانی بیش از حد از تخیل دور شده و به واقعیت نزدیک می شود . یکی از ویژگیهای مهم این دوره ، کاهش تخیلات است .

به طور کلی ، بر اساس ویژگیهای مذکور دوره دبستان ، باید به چند مسأله توجه نمود . یکی از فعالیتهای بسیار مهم این دوره ، بازی است . در این مرحله ، بازیهای بی هدف و بی قاعده دوره پیش دبستانی به بازیهای هدفمند تبدیل می شوند . مربی باید دانش آموزان را از بازیهای بی هدف به بازیهای همراه با کار سوق دهد ، به این ترتیب ، کودک با اتمام کار ، می تواند به ارضاء روحی برسد .

نکته دیگر در این دوره ، هماهنگی خانه و مدرسه است . والدین باید در محیط خانه شرایط استقلال عاطفی کودک را فراهم نمایند . مربیان نیز باید محیط جذابی را فراهم کنند تا کودک نگرش مثبتی نسبت به مدرسه داشته باشد . هر چه ارتباط بین والدین و مربیان بیشتر باشد ، بهتر می توان در جهت اهداف آموزشی گام برداشت .

در دوره دبستان ، مربیان باید برخورد مطلوبی با اشتباهات و خطاهای کودکان داشته باشند ، هیچگاه کودک را در حضور جمع شرمسار نکنند، برای تغییر رفتارهای نامطلوب کودک از روشهای اصلاح رفتار بهره جویند و رفتار نامطلوب او را توسط تقویت رفتارهای درست تغییر بدهند .
مربیان باید آگاه باشند که ضعف درسی کودک بنا به دلایل بسیاری از جمله ناتوانی یادگیری ، مشکلات عاطفی ، شخصیتی و زمانی و ضعف محیط و روشهای آموزشی صورت می گیرد .
 
  ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی (2)

در ادامه بحث درباره ویژگیهای کودک دبستانی ، به ویژگیهای بسیار مهمی که موریس دبس و دیگر روانشناسان به آن دوره ثبات ، آرامش و سازگاری را اطلاق کرده اند ، می پردازیم .
دوره دبستان ، دوره آرامش قبل از طوفان نام دارد ، چون کودک در این مرحله به ثبات و آرامش دست می یابد . در این مقطع ، شخصیت کودک به تدریج رشد و تکامل پیدا می کند و هیچ گونه بحران هویت و اختلال عاطفی در کودکان بهنجار مشاهده نمی شود . این مرحله ، دوره عقل و دانایی است و به آن دوران " بلوغ کودکی " اطلاق می شود ، یعنی در مرحله کودکی، نوعی بلوغ محسوب می شود .
در این دوره که از شش تا ده سالگی است ، کودک در مسائل اجتماعی خود مشکل خاصی ندارد و به راحتی می تواند با دیگران کنار بیاید.
مهمترین ویژگی کودک ، ظهور تفکر اجمالی است . در دوره پیش دبستانی ، تفکر کودک در هم آمیخته است و روابط و مناسباتی در آن وجود ندارد ، اصل علیت علمی بر آن حاکم نیست ، برای پدیده های طبیعی ، علل انسانی قائل می شود و جهان بینی مبهم است . زمینه ظهور تفکر اجمالی باید در دوره دبستان ( حدود نه تا ده سالگی ) فراهم شود . تفکر اجمالی ، مرکب از روابط و مناسبات است . تفکری حد فاصل تفکر محسوس و انتزاعی است و کودک توسط آن می تواند ، فراتر از تفکر عینی برود و تصوراتی از اشیاء در ذهنش شکل می گیرد . او می تواند بدون دیدن اشیاء به مسائل فکر کرده و مفهوم را در ذهن خود تشکیل دهد . در این دوره ، چنانچه کودک از آموزش مناسبی برخوردار باشد ، درک و فهم وی از دنیای خارج ، حول چهار مفهوم اساسی شکل می گیرد :

  زمان
مکان
عدد
علیت

این چهار مفهوم ، ذهن کودک را نظم داده و کودک را به سمت تفکر منطقی سوق می دهد، در نتیجه او ، می تواند پدیده های اطرافش را درک کرده و بین آنها ارتباط برقرار کند .
دوره نهفتگی : تحقیقات نشان داده ، بر خلاف دوره پیش دبستانی که کودک از لحاظ جنسی تا حدی فعال است ، در مرحله دبستانی ، تمایلات جنسی به دوره پوشیدگی و کمون می رسد ، بدین دلیل ، از این نظر مشکل خاصی نخواهد داشت ، در نتیجه ، این حالت به آرامش وی کمک کرده و او را آماده درک مطالب درسی می کند . این دوره ، برای ارایه آموزشها بسیار مناسب است . کودک در این دوره بسیار مهم تسن دایی تارهای عصبی ، میه لینی می شوند و در نتیجه رشد جسمانی کودک در این دوره بسیار مهم تسن تعلق اوج گیری حافظه : از حدود نه سالگی به بعد ، قوه حافظه کودک به سرعت رشد می کند و قادر است ، مطالب مورد علاقه اش را به راحتی حفظ کند. البته اوج گیری حافظه ، نکته منفی نیز دارد ، زیرا کودک بیش از حد متکی به حافظه اش می باشد، معلومات وی بیشتر جنبه حفظی پیدا می کند و این امر ، به جنبه های دیگر رشد او لطمه خواهد زد. 
ظهور استعدادها : سن نه سالگی ، سن ظهور استعدادهای مختلف، از قبیل استعداد موسیقی می باشد . به منظور ظهور استعدادهای کودک، باید او را در معرض فرصتهای یادگیری متنوع قرارداد و کودک را در برنامه های مختلف فوق برنامه ، از قبیل فعالیتهای علمی ، هنری ، ورزشی و موسیقی شرکت داد . در این برنامه ها ، فرصتهای یادگیری متنوعی در اختیار کودک قرار می دهند تا مربیان متوجه استعدادهای برجسته وی شوند و آنها را پرورش دهند .
به منظور بروز استعدادها ، باید از به کارگیری روشهای تدریس یکسان در مورد دانش آموزان اجتناب نمود ، زیرا این امر سبب کسالت کودک و گریز وی از مدرسه می شود . معلمان باید تلفیقی از روشهای تدریس ، از جمله روش سخنرانی ، توضیحی ، پرسش و پاسخ و ... را به کار گیرند تا به نتایج و بازدهی بالایی دست یابند .
الگوپذیری : دانش آموز دبستانی از بزرگسالان الگو می گیرد . یکی از جنبه های مهم شخصیت وی ، تقلید است . کودک از افرادی که در نظر وی مهم و ارزشمند هستند ، تقلید می کند . وقتی معلم درباره ارزشها صحبت می کند ، خودش حاصل ارزشها می شود . معلمان باید سعی کنند که تناقضی بین رفتار و گفتارشان وجود نداشته باشد و به ارزشها پایبند باشند

یادگیری

یادگیری

?- پاداش و تنبیه:

پاداش و تنبیه از دیگر عوامل موثر در یادگیری است. یاد گیرنده اگر در حین یادگیری مورد تشویق قرار گیرد، تقویت خواهد شد و یادگیری بهتر صورت میگیرد و اگر در یادگیری تنبیه شود، سرد می شود

?- روش سرتاسری یا یک پارچه:

برای اینکه یادگیری بهتر صورت گیرد، به جای اینکه قسمتی از موضوع یا مطلبی را یاد بگیریم، کل آن را یاد بگیریم. مطالبی که برای بار اول خوانده می شود، بهتر است در دفعه اول سریع و اجمالی خوانده شود.(بدون توجه به جزییات) و در دفعات بعدی به جزییات آن توجه شود. دانش آموزان موفق بر روی مطالب اساسی متن تمرکز می کنند و می توانند مطلب اصلی و جزیی را از هم متمایز کنند.

?- وجود مشکلات و مسایل عاطفی و روانی:

افرادی که مسایل ومشکلات عاطفی وروانی دارند، به علت توجه فراوان به مشکلات خود نمی توانند با دقت لازم به مسایل دیگر بپردازند و در نتیجه یادگیری آن ناقص می شود. در این جا لازم است پدران ومادران عزیز نقش خود را به عنوان بزرگترین حامی یک دانش آموز فراموش نکنند. خانواده نقش اساسی برقبولی یا ردی آنان دارد. همراهی و همدلی خانواده، چیزی جدا از میزان پولی است که برای یک دانش آموز صرف می شود.

?- تمرکز

تمرکز حالتی است که در آن تفکر در محورو مرکز سایر افکار شخص قرار می گیرد. معمولاً افراد به دو دلیل عمده نمی توا نند تمرکز کنند. اول اینکه فرد، خود را مجبور به انجام کاری می بیند که اشتیاق چندانی به آن ندارد. تمرکزش به صورت خود به خود از موضوع دور می افتد و این عدم تمایل باعث چندگانگی در فکر می شود دیگر این که فشارهای روانی باعث تشویش فکری و عدم تمرکز شود. در هر صورت ذهن شما قادر نیست در لحظه به دو موضوع بپردازد.
پس یا اینکه مطالعه کنید و به چیز دیگری فکر نکنید یا اینکه مشکلات و نگرانی های خود را حل نمایید. بهترین راه حل برای جلوگیری از انحراف فکر به سوی نگرانی ها این است که فهرست افکار اضافی را روی کاغذ یادداشت کنید و بعد از مطالعه به آن ها فکر کنید.
تند خوانی نیز باعث تمرکز حواس می شود. بهتر است در موقع خواندن، ذهن شما به موضوع دیگری که مورد علاقه شماست درگیر نباشد، تلوزیون که از تمرکز شما بر روی موضوع مورد مطالعه کم می کند. در طی رعایت بهداشت مطالعه نیز از ضروریات تمرکز است.

یادگیری و تاثیر

یادگیری و تاثیر

مقدمه
عوامل بسیار زیادی در جریان آموزش و یادگیری تآثیر دارد که طی روش های تحقیق مرسوم دانشگاهی قادر به کنترل آنها نیستند. هدف از پژوهش در تعلیم و تربیت فقط کسب دانش محض نیست،بلکه دانشی است که در عمل بتوان از آن استفاده کرد و در بهسازی محیط آموزشی مفید باشد .چنین هدفی را پژوهش های تربیتی دانشگاهی و مرسوم نتوانسته اند حاصل کنند .این پژوهش ها اطلاعات خوبی در اختیار گذاشته اند که می تواند الهام بخش معلمان باشد اما اکثر آنها قابل استفاده مستقیم توسط معلمان در کلاس های درس و محیط مدارس نبوده اند ،کلاس های درس دارای پویایی ویژه خود هستند و برای بهسازی امر آموزش و پرورش و اثر بخش کردن آن ،لازم است از روش های گوناگون پژوهش ،به ویژه پژوهش های مبتنی برعمل (اقدام پژوهی )بهره جست این روش ها را باید جست و تدوین کرد و در اختیار معلمان قرار داد . این مقاله با این رویکرد تهیه شده است .

? مهارت ها و آمادگی های لازم پیش از اقدام به پژوهش

ـ مهارت روابط انسانی
ـ مراعات اخلاق در گرد آوری اطلاعات
? آشنایی با مهارت انسانی :
ـ ارتباط با دیگران
مهارت ارتباط با دیگران از جمله مهارت هایی است که لازم است معلمان پژوهنده با آن آشنایی قبلی داشته باشند .باید در نظر داشت که انسانها دارای دیدگاه ها و شخصیت های متفاوتی از یکدیگرمی باشند و به همین دلیل ممکن است مانند شما فکر نکنند ،اما آنچه مهم است این است که بتوانیم به حرف ها و نظرات دیگران خوب گوش کنیم و بیش از آنکه گوینده ی خوبی باشیم شنونده ی خوبی باشیم .
در اقدام پژوهی گروه های کاری گوناگونی با شما در ارتباط خواهند بود ازجمله مشارکت کنندگانی که شما با آنها کار می کنید مانند؛کارکنان محل خدمت خود ،دانش آموزان ،پدران و مادران دانش آموزان و... کثرت گرایی یا احترام به اندیشه های دیگران از جمله ویژگی های پژوهش در عمل (اقدام پژوهی )می باشد و مجموعه این اندیشه ها که حاصل خوانده ها وشنیده ها و مشاهده و تجربه های گوناگون هستند می تواند مفید باشد .
ـ اندیشه های انتقادی
نقادی ،محور اساسی اقدام پژوهی است و هر تغییر و تحولی نتیجه نقادی است اندیشه های نو حاصل و زاییده تفکر انتقادی است در مقابل تعصب سد راه عقل است .دیگران نقش مهم و کارسازی در اصلاح روش های ما می توانند داشته باشند . باید بیاموزیم تا تحمل نقادی دیگران را داشته باشیم .شنیدن انتقادهای دیگران وتآمل و تفکر در باره آنها ممکن است در های جدیدی را به روی ما بگشاید هر تغییری مستلزم داشتن انعطاف پذیری است تغییر ،همیشه با تنش و تعارض همراه است پژوهشگر آگاه باید از پیش آماده این نوع رخداد ها باشد .
ـ پژوهشگران همکار
آنها مانند خودتان علاقه مند به حل مسأله یا تغییر وضع نامطلوب موجود هستند .پس باید در ارزیابی از چگونگی پیشرفت کار و یافته های تان ،از نظر و فکر آنان بهره مند شوید .داشتن رابطه انسانی و منطقی با این افراد می تواند شما را در بهسازی امور یاری کند.
استادان یا راهنمایان شما ؛گروه دیگری هستند که می توانند در رسیدن به هدفتان یعنی تغییر وضع موجود وبه نظر شما نامطلوب ،با شما همکاری داشته باشند .این گروه به سبب آگاهی و تخصص هایی که دارند می توانند شما را راهنمایی کنند .ایجاد ارتباط با این افراد و جلب همکاری شان از جمله مهارت ها یی است که شما باید بتوانید آن را یاد بگیرید همیشه خودتان را آماده کنید تا ضمن شنیدن حرف های تشویق آمیز این افراد ،انتقادهای آنان را نیز بشنوید.
بطور کلی توانایی ما در ایجاد روابط انسانی در سازمان ها و فعالیت های آموزشی و اجتماعی تأثیر بسیار زیادی در توفیق یا عدم توفیق ما دارد.و معلمان پژوهشگر و هر معلم دیگری که به دلیل ویژگی های شغلی شان همواره با انسان سرو کار دارند ،لازم است از دانش و مهارت روابط انسانی یا سازمانی آگاهی داشته باشند و در عمل آموزشی و پژوهشی از آن بهره ببرند .
? مراعات اخلاق در گرد آوری اطلاعات
ضرورت مذاکره با مسؤلان،پیش از آغاز پژوهش موضوع را با مدیر یا ر&#?????;یس جایی که در آن کار می کنید ،در میان بگذارید اگر تغییراتی در طرح شما بوجود آمد آن را با مدیر و افراد ذی ربط دیگر در میان بگذارید .
حفظ اسرار مربوط به اطلاعات جمع آوری شده ،فقط اطلاعاتی را گزارش کنید که در حیطه مطالب عمومی است و خارج از قوانین و مقررات نیست .از گزارش اسرار شخصی و بد نام کننده خودداری کنید اگر قصد انتشار اطلاعاتی را دارید که به هر طریق دارای حساسیت است از منبع و مرجع ذی نفع اجازه بگیرید .
حفظ اسرار مربوط به هویت اشخاص و مکان ها ،بدون اجازه نام اشخاص و محل ها را فاش نکنید برای شرکت کنندگان نام های غیر واقعی در نظر نگیرید.اگر می خواهید از افراد نام نبرید می توانید
از اعداد یا نشانه ها مثل الف ،ب استفاده کنید اگر افراد یا مؤسسه ها به شما اجازه دادند آوردن نام آنان ایرادی نخواهد داشت.
حفظ حق همکاری نکردن دیگران .همیشه به یاد داشته باشید که افراد حق دارند در پژوهش شما شرکت نکنند .اصرار به این کاردور از اخلاق و روابط انسانی است .
حفظ حقوق مربوط به تعلقات فکری .می توانید حق گزارش کردن یا نکردن کلیه مطالبی را که به دست آورده اید برای خود حفظ کنید بسته به تصمیم و نگرش شماست که مطالب را به چه صورت و با چه محتوایی عرضه کنید .
حفظ اعتماد .هرگز همه چیز را تضمین شده تلقی نکنید .گاه گاهی به افراد مشارکت کننده مراجعه کنید و ببینید آیا تردیدی در آنان درباره کار شما به وجود آمده است یا نه .اگر سوءتفاهمی را احساس کردید تلاش کنید آن را بر طرف کنید .

? مراحل انجام پژوهش در عمل (اقدام پژوهی )

پژوهش به عنوان جست وجوی نظام مند برای کشف مجهول یا حل مسأله دارای مراحلی است که با توجه به نوع وهدف پژوهش ،علاقه ها و سلیقه های پژوهشگر ،مراحل پژوهش در عین تبعیت از منطق علمی و عقلی ،می تواند صورت های متفاوتی پیدا کند برای نمونه در مقایسه با پژوهش رسمی و دانشگاهی که معمولا ًخطی و تا حدودی تمام مراحل از پیش تعیین شده است مراحل اقدام پژوهی در عین پیروی از مراحل خاص دارای انعطاف بیشتری است و الگوی زیر مراحل این نوع پژوهش را نشان می دهد که به شرح آنها خواهیم پرداخت .

? مشخص کردن موضوع و عنوان پژوهش

هر پژوهشی در واقع با قصد پا سخگویی و پیدا کردن راه حل برای یک مسأله ی اصلی که در قالب یک پرسش ظهور کرده است ،آغاز می شود .هر پژوهش برای اینکه انسجام، هدفمندی و کاربردی بودن خود را حفظ کند باید بر حول یک مسأله ی اصلی ،سازماندهی شود .هر مسأله ی اصلی در واقع مرکزی است که در حوزه ی مسأله (problem area)قرارگرفته است .

اصلی یا حاشیه ای بودن یک مسأله در واقع به هدف تحقیق وابسته است ،لذا می توان گفت :اصلی یا حاشیه ای بودن یک مسأله امری نسبی است .مسأله سوألی است که در ذهن پژوهشگر راجع به یک پدیده ،مشکل یا بحران اجتماعی ،سازمانی مطرح می شود .هدف محقق از طرح این سوأل ریشه یابی علت یا علل به وجود آورنده ی آن مشکل یا مسأله است ،چگونگی این ریشه یابی بستگی تام به نوع و اهداف در نظر گرفته شده برای تحقیق دارد .اما به طور کلی این ریشه یابی را می توان دراین سوأل خلاصه کرد :چه چیزی این پدیده یا مشکل را به وجود آورده است ،و چرا؟ به بیان دیگر ،محقق با طرح چنین سوألی ،به دنبال راه حل ها و چاره جویی ها ست و از این نظر ،پدیده یا مشکلی که به نحوی ذهن پژوهشگر و توجه او را به خود جلب کند ،می تواند موضوع تحقیق قرار گیرد. اما ظرافت کار پژوهنده این است که موضوع تحقیق مورد نظر را که با تعبیرات عامیانه و غیر علمی در سطح جامعه ،سازمان (مدرسه ) یا یک گروه خاص مطرح شده است ،با زبان علمی بیان کند.پس بیان موضوع تحقیق به زبان علمی ،در واقع همان طرح مسأله ی تحقیق در قالبی روشن و دقیق براساس ضوابط علمی است .باید توجه داشت که مسأله ای را بدون تحلیل جنبه های مختلف آن و به صورت شتابزده انتخاب نکنید .حتی الامکان منابع مرتبط با تحقیق را بررسی و مطالعه نمایید.بطور کلی باید مط&#?????;&#?????;ن شد که پیامد وعلایم یک مشکل را به عنوان مسأله اصلی درنظرنگیریم.
همچنین موارد زیر را باید در نظر داشت :
?) مورد علاقه شما باشد . چرا که اگر موضوعی مورد علاقه شما باشد با انگیزه بیشتری آن را دنبال می کنید .
?) پژوهش پذیر باشد . بعضی از موضوعات به علل گوناگونی پژوهش پذیر نیستند .برای نمونه این سوأل کلی که «چگونه می توانم هوش کودکان را افزایش دهم؟ » پژوهش پذیر نیست . دست کم برای معلمان در شرایط فعلی شایان تحقیق نیست .
?) دارای اهمیت باشد .هر پژوهشی ارزش علمی و کاربردی ندارد.
?) در توان پژوهشگر باشد . باید موضوع پژوهش با توانایی های علمی ،امکانات و شرایط خاص پژوهشگر هم خوانی داشته باشد .
?) منابع اطلاعاتی کافی در اختیار باشد .زیرا اساس پژوهش را اطلاعات تشکیل می دهد. اگر امکان گرد آوری اطلاعات کافی برای محقق نباشد ،کار پژوهنده سخت خواهد شد . بهتر است به موضوعاتی بپردازیم که جمع آوری اطلاعات برای آنها امکان پذیر باشد .

? راه های انتخاب موضوع تحقیق :
ـ تجارب شخصی
ـ تمایل به حل یک مسأله
ـ ارزش های فردی
ـ فرصت ها و تهدیدات پیش آمده
ـ بهره گیری از دانش قلمرو تخصصی
ـ سمینار ها و جلسات آموزشی و پژوهشی
ـ مطالعه مطالب انتقادی دیگران
ـ مطالعه پژوهش های دیگران ...
در تحقیقات اقدام پژوهی که بیشتر جنبه توصیفی و تحلیلی دارند ،پژوهشگر به دنبال ترسیم تصویری از «آنچه که هست » می باشد لذا سوأل های زیر می تواند به هر چه دقیق ترشدن موضوع و مسأله تحقیق و مشخص شدن آن کمک کند .
?) آیا این موضوع ،مسأله و دغدغه ی من / ما در مدر سه و کلاسمان است ؟
?) آیا می توان این موضوع را در مدت کوتاه ،حداکثر سه یا چهار ماه ،بررسی کرده و نتیجه علمی آن را مشاهده کرد ؟
?) آیا این موضوع ،تغییری در کلاس درس و مدرسه ممکن است به وجود آورد ؟یا صرفا ً یک امر ذهنی و مجرد است ؟
?) آیا می توان در مورد آن اطلاعات لازم و کافی به دست آورد ؟کلا ً چنین تحقیقی امکان پذیر است یا نه ؟

? توصیف وضعیت موجود وتشخیص مسأله

اقدام پژوهی در باره وضعیتی است که در آن قرار داریم . یعنی : این جا و اکنون . بنابراین لازم است پژوهشگر برای مشخص کردن مسأله مورد نظر خود که به دنبال بهبود و اصلاح آن است وضعیت فعلی را به روشنی توصیف کند تا تصویر روشنی از آن چه در محیط کار و مسأله آفرین وی می گذرد ،در اختیار بگذارد . در این مرحله پژوهنده ،برای نمونه معلم پژوهنده ،تلاش می کند وضعیت کلاس یا مدرسه ی خود را که مسأله یا وضع نا مطلوب یا نامعین در آن احساس شده است توصیف کند : مدرسه در کجا قرار دارد؟ دخترانه است یا پسرانه و یا مختلط ؟ چند دانش آموز دارد ؟یک نوبته است یا دو نوبته ؟ در چه کلاسی پژوهش صورت می گیرد ؟ در چه درسی ؟در باره کدام دانش آموزان ؟ یا درباره چه کسانی ؟ (والدین ،معلمان دیگر ،مدیر ،کارکنان اداره و.... )پس از شرح بستر و محیط مورد نظر ،مسأله خود را مطرح می کند . این مسأله در حقیقت موضوعی است که پژوهنده احساس می کند یا حدس می زند اگر تغییری در آن به وجود آید ،وضع مورد نظر بهتر می شود . پس می پذیریم که مسأله ی مورد نظر واقعیتی موقتی است و ممکن است پس از پژوهش معلوم شود که مسأله اصلی یا واقعی نبوده است یا برعکس ،مشخص شود که حدس اولیه ی ما درست بوده است و آنچه مطرح کرده ایم واقعیت داشته و مسأله ی اصلی نیز بوده است . معمولا ً در اقدام پژوهی مسأله به صورت یک جمله ی پرسشی مطرح می شود :«چگونه می توانم ................... بهبود بخشم ؟» .همان طور که
می بینید در فعل این پرسش نوعی عمل واقدام ،اصلاح و تغییر وجود دارد . اکثر پرسش های پژوهش در عمل (اقدام پژوهی ) ،چنین وضعیتی دارند . برای نمونه چند مثال در این مورد در زیر آورده می شود .
ـ ارتباط میان افراد مدرسه ی ما تا چه اندازه اثر بخش است ؟چگونه می توانم این اثر بخشی را افزایش دهم ؟
ـ چگونه می توانم در مدرسه به تفاوت های فردی کودکان توجه کنم ؟
ـ چگونه می توانم روش تدریس خود را در درس x اصلاح کنم ؟
ـ چگونه می توانم والدین کودکان این آموزشگاه را به مشارکت بیشتر تشویق کنم ؟
ـ چگونه می توانم علاقه ی دانش آموزان به درس x را افزایش دهم ؟
ـ چگونه می توانم رابطه خود با همکارانم را در مدرسه بهبود ببخشم ؟
معمولا ً مسایل کاری افراد به اشکال مختلف خود را نشان می دهند . برای نمونه معلم پژوهنده می تواند از طریق منابع زیر به مشکلات و مسا یل خود پی ببرد.
ـ ممکن است احساس کنیم کارها خوب پیش نمی رود
ـ اسناد و مدارک آموزشی
ـ واکنش های اداره
ـ واکنش های مدیر
ـ پژوهش های دیگران
ـ اسناد ومدارک علمی
ـ واکنش های شاگردان ....
پس از بررسی وضع موجود لازم است رخداد های عمده آن را به صورت منطقی تنظیم کنید و گزارش دهید در این گزارش باید تلاش شود که وضعیت مورد مطالعه به روشنی توضیح داده شود به گونه ای که خواننده بتواند از وضعیت مورد نظر تصویر واقعی و بدون ابهام و پرسش به دست آورد .

? گرد آوری اطلاعات

گردآوری اطلاعات اغلب از طریق چهار روش میسر می شود . این چهار روش عبارتند از : مصاحبه ، مشاهده ، پرسش نامه و اسناد و ارقام . هر یک از این چهار روش کاربرد ها و ویژگی هایی دارند که لازم است اقدام پژوهان پیش از آغاز و اقدام به پژوهش با این روش ها آشنایی کافی را کسب کنند . این که چه روشی یا فنونی در اقدام پژوهی کاربرد دارد بستگی به موضوع و هدف آن پژوهش دارد .همه اطلاعاتی که جمع آوری می شود شواهد لازم برای اثبات یا رد چیزی نیستند .به بیان دیگر داده ها (اطلاعات ) مترادف با شواهد نیستند . شواهد داده هایی هستند که بدان وسیله می توانیم درباره ی تغییرات چیزی یا رخدادی داوری کنیم پس برای اثبات یا رد چیزی باید شواهد قابل قبول داشته باشیم . برای اینکه بتوانیم تصویر روشنی از واقعیت ها و رخداد هایی که در محیط کار و یا بستر پژوهشی ما می گذرد ،عرضه کنیم و ادعای منطقی داشته باشیم لازم است دردرجه نخست شواهد منطقی در اختیار داشته باشیم .
در اقدام پژوهی در دو مرحله نیاز به شواهد داریم ؛ یکی در مرحله ی تشخیص یعنی همین مرحله های که مورد بحث است ،و دیگری مرحله ارزیابی و قضاوت که پس از ایجاد تغییر و اجرای راه و پیشنهاد جدید ،به دست می آوریم تا ببینیم آیا تغییری که داده ایم مؤثر بوده است یا نه . پس دو نوع شواهد (?) و شواهد (?) خواهیم داشت .داده های پژوهش نقش بسیار مهمی در جست و جوی حقیقت و یافتن مسأله و راه حل ها دارند . هر چه داده های یک پژوهش مبتنی بر اصول علمی گرد آوری اطلاعات باشد و نیز از ابزار و وسایل ضروری گوناگون استفاده کنیم ،ادعای ما منطقی تر خواهد بود . برای مثال ،وقتی مدعی می شویم که شاگردان کلاس من در درس x ضعیف بودند و من با روش y این وضعیت را برطرف کردم باید نخست با اطلاعات کافی نشان دهیم که واقعا ً شاگردان ما ضعیف بودند ،یعنی معیاری برای ضعیف بودن تدوین کنیم و این معیار باید علمی باشد . بعد با داده های کافی ثابت کنیم که وضعیت شان بهبود حاصل کرده است .
با توجه به اهمیت داده ها و اطلاعات در پژوهش مهارت و توان پژوهشگر تا اندازه ای به میزان توان او در گرد آوری آطلاعات بستگی دارد. شما به عنوان معلم پژوهنده، برای کسب اطلاعات می توانید از منابع زیر استفاده کنید.
ـ همکاران خود ،مدیر و دیگر کارکنان مدرسه
ـ استادان و افراد متخصص
ـ کتاب ها ،مجلات ،مقالات علمی
ـ چکیده های تحقیقات انجام شده پایان نامه ها
ـ کتاب های تخصصی به ویژه در رشته علوم تربیتی و مدیریت
ـ اطلاعات حاصل از مصاحبه ها ،پرسش نامه ها ،مشاهده ها
ـ بازدید از کلاس ها در مدارس دیگر
ـ استفاده از سایت های اینترنتی و منابع اطلاع رسانی الکترونیک و... بطور کلی هدف از گرد آوری اطلاعات و شواهد در مرحله اول می تواند دو هدف باشد
?) مشخص کردن وضع موجود به کمک داده ها و شواهد .یعنی نشان دادن کاستی ها و دست آوردها ،مسایل و مشکلات و چگونگی انجام و پیشرفت کار
?) انتخاب یک راه موقت.
این راه موقت چنانچه پس از مطالعات و گرد آوری اطلاعات کافی انتخاب شده باشد بسیار ارزشمند است .
? اهمیت مطالعات و پیشینه تحقیق ؛
پژوهش زمانی دارای اهمیت وارزش علمی و کاربردی خواهد بود که بر آمده از مطالعات کافی درباره پیشینه موضوع تحقیق شما باشد . با مطالعه پیشینه موضوع تحقیق از چند و چون کارها آگاه می شویم و از دوباره کاری پرهیز می کنیم .وقتی از اقدامات و اطلاعات جمع آوری شده توسط دیگران آگاه شدید ،می توانید با نقد و تجزیه و تحلیل منطقی آنها وضعیت خودتان را مشخص کنید همواره از خود بپرسید:آیا اطلاعات به دست آمده منطقی و علمی است؟ اطلاعات به دست آمده دارای چه نکات مثبت و یا منفی است؟ و پرسش های دیگری که می تواند تحقیق شما را هدایت کند.
? تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها
منظور از تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها ،تبیین یا تشریح معانی است که در دل داده ها نهفته است تفسیر سبب می شود که فهم جامع و روشنی از معانی و مفاهیم پیدا کنیم . در خلال تفسیر داده ها تناقضات و مطالب ضد و نقیض و یا چگونگی روابط متقابل واقعیت ها یا رخداد ها خود را نشان می دهند . تجزیه و تحلیل این امکان را فراهم می سازد تا طبقه بندی و چارچوب منطقی و عقلانی از واقعیت ها به وجود آوریم با تفسیر دید گاه های گوناگون خود را نشان می دهد و به کمک این دید گاه ها می توانیم به راه حل های مناسب بیندیشیم . پیش از تفسیر داده ها در هم آمیخته اند و این داده ها به خودی خود نمی توانند گویای چیزی باشند لذا با تجزیه وتحلیل و تفسیر داده هاست که آنها به اطلاعات کاربردی تبدیل می شوند و می توان بر اساس آنها به تهیه چارچوبی برای حل مسایل و شناسایی راه حل درست یا درست ترین راه حل اقدام کرد.
الگوی تجزیه و تحلیل داده ها در روش های تحقیق گوناگون متفاوت می باشد. در اقدام پژوهی ضمن استفاده از داده های کمی، بیشتر از داده های کیفی و الگوهای آن استفاده می شود . در اینجا مختصرا ً اشاره می شود .
الف) الگوی ?:
?) روش شش پرسش: در این الگو پژوهشگر می کوشد داده هایی را که جمع آوری کرده است طی این شش پرسش عرضه کند تا بر اسا س آنها نتیجه گیری از داده ها بعمل آید.
ـ چرا؟علت و هدفها چیستند ؟
ـ چگونه ؟اعمال و رویداد ها چگونه روی می دهد ؟
ـ چه کسی ؟ چه کسی در گیر این مسأله است ؟چه کسی رفتار دوستانه دارد؟
ـ چه چیزی ؟مسایل عمده فعالیت ها چه هستند؟
ـ چه موقع ؟ چه موقع این اتفاقها می افتد ؟چه موقع می توان آنها را مشاهده کرد؟
ـ کجا ؟کجا درس می خوانند ؟کجا با هم روابط دارند ؟ کجا کار می کنند؟
ب) الگوی ?: روش ترسیم مفاهیم
هدف از این الگو ،یافتن راهی برای پی گیری استراتژی های چند گانه و چند جانبه و جامع است . این الگو بر این اساس تدوین شده است که ریشه بسیاری از مشکلات در جاهای دیگر است و عوامل گوناگون در به وجود آمدن آن مؤثر بوده است . اگر به این عوامل بنیادین و ریشه ای توجه نکیم راه حل های سطحی نخواهد توانست پاسخ گوی این مشکلات باشد.
ج) الگوی ? : روش تجزیه و تحلیل مسایل
این روش نیز مشابه الگوی ترسیم مفاهیم است از این الگو نیز در ریشه یابی و کشف عوامل مؤثر در یک مشکل استفاده می شود.در این الگو تلاش می شود مفاهیم زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد:
ـ مشکل اصلی
ـ ریشه های اصلی مشکل
ـ دیگر عوامل مهم مربوط به آن ریشه ها و پیش زمینه ها
ـ نتایج و عواقب منفی عمده
ـ دیگر نتایج مهم
? انتخاب راه جدید به صورت موقت
پس از انجام مراحل فوق نوبت انتخاب راه جدید و موقت فرا می رسد در این مرحله تلاش خواهید کرد به کمک اطلاعاتی که در اختیار دارید و خرد ورزی هایی که کرده اید نخست چند راه اولیه ی مناسب در نظر بگیرید . این راه ها را بررسی و سبک و سنگین کنید و از میان آنها یک راه را به عنوان راه مناسب انتخاب کنید . ویژگی ها و جوانب آن را به درستی مشخص و توصیف کنید به گونه ای که دیگران ،به ویژه همکاران پژوهشی و منتقد شما با ملاحظه و یا مطالعه ی این راه بدون ابهام از چند وچون آن آگاه شوند. در این مرحله نیز ضمن ملاحظات جوانب اخلاقی و امکان اجرایی راه انتخاب شده ،لازم است نظر اصلاحی و انتقادی یاران و همکاران خود را جویا شوید و پس از ملاحظه ی این اظهار نظر و احتمالا ً تغییر در جوانب راه انتخابی تان به اجرای آن .
? اجرای طرح جدید و نظارت بر آن
پس از طراحی راه حل جدید یا تغییر مورد نظر آن را به اجرا می گذاریم . در این مرحله تلاش می کنیم مطابق با ویژگی های تدوین شده و پیش بینی های عملی ،کار را پیش ببریم . در اجرانیز مشاهده ،اندیشه و عمل سه رکن اساسی خواهد بود .در این مرحله می کوشیم از همان آغاز بر چگونگی پیشرفت کار ،به طور روزانه نظارت و دقت داشته باشیم . این کار سبب می شود ضمن مراعات پیش بینی های انجام گرفته و در صورت لزوم ،تغییرهای لازم را در عمل به وجود آوریم .

? گرد آوری اطلاعات (شواهد ?)

برای اینکه ثابت کنید ادعایی که درباره ی عمل جدیدتان دارید منطقی و درست است ،باید شواهدی داشته باشید . این شواهد باید مبتنی بر اطلاعات منظم و منطقی باشد. در این مرحله نیز مثل مرحله قبلی گرد آوری اطلاعات لازم است روش های گرد آوری اطلاعات و ابزار آن را مشخص کنید . این روش ها و ابزار می تواند مثل مرحله پیشین ویا متفاوت باشد .باید مشخص کنید که در این مرحله به چه نوع داده هایی نیاز دارید این داده ها و شواهد باید معیارهایی باشند بر این ادعا که در کار شما اصلاح به وجود آمده است . این شواهد باید مورد تأیید افراد صاحب نظر و همکاران منتقد شما در خصوص مسأله و هدف های مورد نظر در تحقیق شما باشد . مثلا ًممکن است شما مدعی باشید که با روش تدریس جدید سبب شده اید تا نمرات دانش آموزان کلاس (الف ) تا ??% افزایش یابد . این ادعا زمانی قابل قبول خواهد بود که با اسناد و مدارک لازم ،نمرات پیش از اقدام جدید را با نمرات پس از آن مقایسه کنید وبه نتیجه مورد ادعا یعنی ??% برسید .
? ارزشیابی تأثیر اقدام جدید وتعیین اعتبار آن :
در این مرحله داده هی جمع آوری شده را مثل مرحله سوم ،تفسیر و تحلیل می کنیم . از خود می پرسیم این داده ها نشانگر چه رخدادها و تغییراتی هستند ؟ آیا پیش رفتی را نشان می دهند ؟به چه دلیل ؟ (شواهد می آورید ) .پیشرفت ها در چه زمینه ها یا مواردی بوده است ؟ به چه دلیل ؟(شواهد می آورید ) درباره این تغییرات و رخدادها به چه نتایجی می رسیم ؟ چرا؟ (شواهد می آورید) .با این پرسش ها و پرسش های دیگر از این نوع می کوشیم تا نتیجه ی اقدام جدید را به کمک شواهد منطقی ارزیابی کنیم . اگر نتیجه مثبت بود این اقدام را به عنوان یک تغییر یا راه جدید ادامه می دهیم و در غیر این صورت به راه یا راه های دیگر می اندیشیم و راه دیگری را برای عمل و اجرا پیدا می کنیم .
? تجدید نظر و دادن گزارش نهایی :
پس از اعتبار یابی یا اعتبار بخشی به کار خود اصلاحات لازم و نهایی را در عمل پیشنهادی انجام می دهیم و به عنوان سندی علمی آن را آماده می کنیم . پس از این مرحله می توان آنرا به مسؤلان ذی ربط تحویل داد یا در جایی منتشر کرد یا در گرد همایی عرضه کنیم انتشاریافته ها ،آخرین مرحله پژوهش در عمل (اقدام پژوهی ) است . در این مرحله می توانید خلاصه ای از مراحل انجام کار رابیاورید و اینکه در این فرایند چه رخداد هایی به وقوع پیوست و دیگران چه نقش و نظری داشتند .شکل گزارش را می توانید براساس مراحل پژوهش تنظیم کنید یا به هر صورت ابتکاری که خودتان صلاح بدانید

یادگیری

یادگیری
یادگیری یک فرآیند است . در هر فرآیند عوامل و متغیرهایی در حال تعاملند. نوع و شدت تعامل تغییرات گوناگونی را به دنبال می آورد. بررسی همه عوامل موثر در فرایند تدریس امکان پذیر نیست . چند تا از مهمترین این عوامل که تاثیر آشکاری در روند یادگیری دارند عبارتند از : آمادگی انگیزه و هدف تجارب گذشته موقعیت و محیط یادگیری روش تدریس تمرین و تکرار و... از این میان درباره دو عامل آمادگی و شیوه تدریس نکاتی را از نظر می گذرانیم

یادگیری یک فرآیند است . در هر فرآیند عوامل و متغیرهایی در حال تعاملند. نوع و شدت تعامل تغییرات گوناگونی را به دنبال می آورد. بررسی همه عوامل موثر در فرایند تدریس امکان پذیر نیست . چند تا از مهمترین این عوامل که تاثیر آشکاری در روند یادگیری دارند عبارتند از : آمادگی انگیزه و هدف تجارب گذشته موقعیت و محیط یادگیری روش تدریس تمرین و تکرار و... از این میان درباره دو عامل آمادگی و شیوه تدریس نکاتی را از نظر می گذرانیم .
آمادگی
دانش آموز باید از لحاظ جسمی عاطفی عقلی و... را رشد کافی کرده باشد تا بتواند بخوبی یاد بگیرد و صدالبته که یادگیری زمانی برایش مفید خواهد بود که از هر نظر آمادگی لازم داشته باشد. او حتی اگر بعضی از جنبه های آمادگی را کسب نکرده باشد یادگیری برایش خستگی آور و کسل کننده خواهد شد و چندان پیشرفتی نخواهد کرد. مثلا در یادگیری نوشتن اعصاب و عضلات دست و انگشتان باید به قدر کافی رشد کرده و آمادگی داشته باشند. اگر کودکی را که از لحاظ جسمی و روانی آمادگی یادگرفتن و نوشتن را ندارد تعلیم بدهیم جریان یادگیری او در این زمینه حتی در سال های بعدی به کندی پیش خواهد رفت در صورتی که اگر همین کودک در سنی که آمادگی کافی دارد تحت تعلیم قرار گیرد نوشتن را زودتر فراخواهد گرفت و در این زمینه سریعتر پیشرفت خواهد کرد.
آمادگی در زمینه های مختلف متفاوت است . ممکن است فرد از لحاظ عقلی آماده باشد ولی از نظر عاطفی فاقد احساس مطبوع باشد. مثلا ترس از معلم احساس عدم امنیت دلهره اضطراب و پریشانی فکر ممکن است یادگیری را مختل کند. رشد و آمادگی ذهنی افراد نیز در فهم و یادگیری علوم مختلف متفاوت است . مثلا ممکن است دانش آموزی در مرحله ای از رشد خود آماده درک علوم تجربی باشد ولی برای درک علوم اجتماعی هنوز آمادگی لازم را بدست نیاورده باشد. بنابراین معلم باید آمادگی هر یک از شاگردان خود را هنگام تدریس در نظر داشته باشد و فعالیت های آموزشی خود را متناسب با سطح آمادگی آنان عرضه کند.
هرچه فرد آمادگی بیشتری برای رفتار معینی داشته باشد برای انجام دادن رفتار به محرک کمتری نیاز دارد. مثلا خنداندن یک انسان خوشحال بسیار ساده تر از خندان یک شخص غمگین است . هرچه فرد آمادگی کمتری داشته باشد تحرک بیشتری برای ایجاد آن رفتار لازم است . تدریس و فعالیت معلم زمانی بیشترین تاثیر را در یادگیری خواهد داشت که دانش آموز به آمادگی لازم رسیده باشد و در غیر این صورت شاگرد همچون چراغی که فتیله آن پایین کشیده شده باشد هرگز برافروخته نمی شود و چیزی نخواهد آموخت .
روش تدریس
در کنار شرایط و امکانات آموزشی نیروی انسانی و بویژه معلم از مهمترین عوامل تشکیل دهنده محیط های آموزشی است . تاثیر موقعیت و امکانات مناسب بر هیچ فردی پوشیده نیست . اما امکانات و تجهیزات بدون وجود معلم کارایی لازم را نخواهد داشت . معلم با شناخت امکانات موقعیت آموزشی مناسب را بوجود می آورد و با شناخت محیط و امکانات آموزشی و نیز استعداد علایق و توانایی شاگردان آنان را در طریق صحیح یادگیری هدایت می کند.
البته چنین نقشی به دانش و اعتقادات معلم بستگی دارد. اگر معلم با نظریه ها و اصول یادگیری آشنا نباشد و تدریس را فقط انتقال واقعیت های علمی بداند و تجارب یادگیری را منحصر به نشستن در کلاس گوش دادن و حفظ کردن مطالب شنیده شده یا نوشته شده در کتاب تصور کند مسلم است که در تقویت کنجکاوی و پرورش استعداد و تفکر علمی شاگردان چندان موفقیتی به دست نخواهد آورد. زیرا شاگرد که همواره علاقمند به فکرکردن است . در بررسی عوامل مختلف باید فرصت حرکت و جنبش داشته باشد تا بتواند به هدف های آموزشی برسد. یادگیری بدون تلاش و فعالیت و تعامل با محیط صورت نخواهد گرفت .
کسی که می خواهد یاد بگیرد باید فعالیتی متناسب با علایق و توان خود داشته باشد. و اگر در روش تدریس معلم این نکات در نظر گرفته نشود مدرسه و کلاس برای شاگرد جالب توجه و جذاب نخواهد بود اما اگر معلم خود را راهنما و ایجادکننده شرایط مطلوب یادگیری بداند و بجای انتقال اطلاعات روش کسب تجربه را به شاگردان بیاموزد آنان در برخورد با مسائل فعال تر خواهند شد از منابع مختلف استفاده خواهند کرد اطلاعات لازم را به دست خواهند آورند به سازماندهی آن خواهد پرداخت و آن را تحلیل خواهند کرد تا به حل مسائل نایل شوند.
با چنین روشی شاگرد نه فقط حقایق علمی را فرامی گیرد. بلکه با روش های علمی کسب معرفت نیز آشنا خواهد شد طرز کار را با منابع مختلف و نحوه استفاده از مطالب درسی برای حل مساله را خواهد آموخت و در فرایند یادگیری ابتکار و خلاقیت خود را به کار خواهد انداخت .