درس سوم عربی چهارم دبیرستان با ترجمه وتمرین

الدرس الثالث : درس سوم 

مَن یَمْتَطى الْمَجْدَ؟ : چه کسی به بزرگواری دست می یابد؟

لا یَمْتَطى الْمَجدَ مَن لم یرکَبِ الخَطرا و لایَنالُ العُلی مَنْ قَدّمَ الْحَذرا ·

هرکسی که خطر را نپذیرد، به بزرگواری نمی رسد وهرکسی که احتیاط را در پیش گیرد به مقام بلند نمی رسد

لابُدّ للشَّهدِ مِنْ نَحْلٍ یُمَنِّعُه لا یَجْتَنـی النَّفْعَ مَن لم یَحْمِلِ الضَّرَرا · 

ناچار برای بدست آوردن عسل زنبوری است که مانع آن می شود کسی که ضرر را متحمل نشود، سودی را به دست نمی آورد.

لا یُبْلَغُ السُّؤْلُ إلّا بعدَ مُؤْلِمَةٍ و لا یَتِمُّ الْمُنَى إلاّ لِمَن صَبَرا ·

نیاز برآورده نمی شود مگر بعد از تحمل رنج و سختی وآرزو برآورده نمی شود جز برای کسی که صبر داشته باشد.

و أحْزَمُ الناسِ مَن لوماتَ مِن ظَمَأ لا یَقْرَبُ الوِرْدَ حتّی یَعْرِفَ الصَّدَرا · 

دوراندیش ترین مردم کسی است که اگر از تشنگی بمیردبه آبشخور نزدیک نمی شود تا زمانی که محلّ بازگشت از آبشخور را بداند.

و أغْزَرُ النّاسِ عقلاً مَن إذا نظرتْ عیناه أمْراً غَدا بِالغیرِ مُعتبرا ·

عاقلترین مردم کسی است که وقتی چشمهایش به چیزی نگریست از کار دیگران عبرت گیرنده باشد .

فقد یقال عِثارُ الرِّجْلِ إن عَثَرَتْ و لا یُقالُ عِثارُ الرأىِ إن عَثرا ·

اگر پا بلغزد، لغزشِ پا گفته می شود ولی اندیشه و فکر اگر بلغزد، لرزش فکر گفته نمی شود .

من دَبّر العیشَ بالآراءِ دام له صَفْواً و جاءَ الیه الْخَطْبُ مُعتذرا ·

هر کسی که درزندگی با فکروعقیده چاره اندیشی کندزندگی همواره با خوشی برایش ادامه می یابدو گرفتاری باعذرخواهی نزد او می آید.

و لا یَنالُ العُلی إلاّفَتىً شَرُفَتْ خِلالُه فأطاعَ الدهرُ ما أمَرا

به بزرگی نمی رسد مگر جوانمردی که خوی های او شرافتمندانه گرددپس آنچه را که دستور دهد روزگار از آن اطاعت می کند.

تمرین های درس سوم  

تمرین اول :

اسم های معرفه و نوع آنها را در عبارت های زیر معین کنید.
 1-یُسَبّحُ لِله ما فی السّماوات  وما فی الارضِ.

الله(معرفه علم ) ، ما (معرفه ,موصول)  السماوات( معرفه به ال) ،ما (ضمیر ، موصول عام) ه الارض (معرفه به ال)

2-والّذینَ جاهدوا فینا لَنَهدیَنهُم  سُبُلَنا.

الذین (معرفه موصول ) ، نا (معرفه ,ضمیر) ، هم (ضمیر، معرفه) ، سُبل ( معرفه به اضافه) نا (معرفه ضمیر)

3- لاتحقروا شیئاً من الشرّ و انْ صَغُرَ اعیُنِکُم.
الشّر( معرفه به ال) ،اعیُن(معرفه به اضافه) کُم (معرفه ضمیر)

4-رأس ابنِ بنتِ محمدِ و وصیّه یالَلرّجال! علی قناة تُرفعُ.

رأس ( معرفه به اضافه) ، ابن(معرفه به اضافه)  ( بنت  (معرفه به  اضافه) ، محمد (ضمیر، علم) وصی(معرفه به اضافه) ه ( معرفة ,ضمیر  ) ، الرجال (معرفه به ال)   5- الشهداءُ قنادیل الاُمّةِ ، لأنهُمُ ضَحوا بائمْنِ ما عندهم . 

شهداء ( معرفه به ال) ، قنادیلٌ (معرفه به اضافه)  (لا اُمّة (معرفه به ال) ، هُمْ (ضمیر، معرفه) أثمَنِ (معرفه به اضافه) ما (اسم موصول ، معرفة) ، عندَ (معرفه به اضافه) ،هم (ضمیر، معرفه 

تمرین دوم:

در جای خالی کلمه ای مناسب از کلمات داخل پرانتز قرار بده 1-  تُلِکَ آیاتُ اللهِ نَتْلوها علیک بالحقّ (اسم الاشارة للبعید)
چون ایات جمع مؤنث غیرعاقل است

2-  وهذا صراطُ ربّکَ مستقیماً.

چون صراط مذکر است

3 -الذین انْ مکنّاهُمْ فی الارضِ اقاموا الصلاة ( الا اسم الموصول للجمع المذکر)

چون موصول جمع مذکرخواسته است.

4-أنْتُم یا أبناءَ الأمّة الاسلامیة؛ لا تَستَوحشوا فی طَریق الحقّ لِـقِلّظِ أهلِه.(الضمیر)

چون ابناء جمع مذکر ومخاطب است.

5— أنْتُما یا وَلَدَیَّ ,اِعْلما أنّ طریق الحقّ مفْروشٌ بالاشواک . فاستعدّا. (الضمیر)

 مثنای مذکر و مخاطب است

تمرین سوم:

در عبارات زیر اشتباهات را با ذکر دلیل اصلاح کن 
1-هاتین الطالبتان تعتمدان علی انفسها و لاُتحاکیان الثقافة الجنبیّة
هاتانِ (زیرا مبتدا باید مرفوع باشد) أنفسهما (زیرا مرجع ضمیرهما«الطالبتان» مثنی است)الا جنبیّة (چون صفت از موصوف تبعیت می کن)

 2- العُلماءُ هو الذی یُنیرونَ العالم بِعِلمـه.

هو  می شود (هم) چون مرجع ضمیر جمع مذکر است) الذی  می شود (الذین) چون موصول برای جمع مذکر است)

ـه  می شود (هم) چون مرجع ضمیر جمع مذکر است)

3-أقرَأْ هذان ِ الکتابیْنِ ثُمّ اکتُب ذلک المقالةُ الّذی طلَبْتُها منک.
هذیْن ( زیرا مفعول به و منصوب با «یاء  و تلک زیرا «مقالة» مؤنث است )) الّتی چون در «مقالة» مفرد مؤنث است

التمرین الرابع:.

تجزیه و ترکیب ( طبق قواعدی که تاکنون خوانده ایم) 
الکلمة التّحلیل الصّرفی الاعراب

ظهَرَ الفسادُ فی البّر والبحر بما کَسبَت أیدی النّاس

ظَهَرَ// فعل الماضی – للغائب – مجرد ثلاثی – صحیح وسالم – لازم – مبنی للمعلوم  // نقش فعل  وفاعل ال حرف تعریف – غیرعامل – مبنی علی السکون // نقش ندارد

  فساد //اسم مفرد – مذر – معرّفه  به ال – معرب – جامد – مصدری – منصرف – صحیح الاخر//نقش
فاعل ومرفوع 
فی حرف – عامل جر، مبنی علی السکون //نقش ندارد

ال حرف تعریف – غیرعامل – مبنی علی السکون // ندارد                                                                       

 بَرِّ //اسم مفرد – مذر – معرّفه  به ال – معرب – جامد – منصرف – صحیح الاخر//نقش
مجرور به حرف جر 
و حرف عطف – غیرعامل – مبنی علی الفتح ___      

 بَحر //اسم مفرد – مذر – معرّفه  به ال – معرب – جامد – منصرف – صحیح الاخر//نقش
معطوف وتابع 
بـ // حرف – عامل جر، مبنی علی الکسر //نقش ندارد

ما// اسم- موصول عام -- معرفه  - مبنی  – جامد   //  مجرور به حرف جر محلا

کَسَبَت// فعل؛ الماضی – للغائبة – مجرد ثلاثی – صحیح وسالم – متعدی – مبنی للمعلوم  // نقش فعل  وفاعل(صله موصول محلی ازاعراب ندارد) ایدی // اسم – مثنی – مونث – جامد– معرفه بالاضافة – معرب – منصرف – منقوص// فاعل و مرفوع تقدیرا

ال حرف تعریف – غیرعامل – مبنی علی السکون // ندارد
ناس // اسم- مفرد- مذکر- معرفه بال - معرب – جامد – منصرف صحیح الاخر // مضاف الیه و مجرور 

تمرین پنجم: هریک از کلمات زیر را در جمله ای که کمتر از پنج کلمه نباشد بکار برید

ذلک ؛ هاتان ؛ الذین ؛هذینِ

1 - ذلک الکتاب ُ لا ریبَ فیهِ هدیً لِلمتقینَ.    

2 - هاتان الطالبتان تعتمدان علی انفسهما و لاُتحاکیان الثقافة الجنبیّة

3 - الذین انْ مکنّاهُمْ فی الارضِ اقاموا الصلاة

4 - أقرَأْ هذین ِ الکتابیْنِ ثُمّ اکتُب تلک المقالةُ الّذی کتبْتُها .

تمرین ششم: در عبارت های زیر مرجع ضمیر را معین کنید 
 1- خیرالاُمور أوْسَطُها.
ها : ضمیر ، الامور : مرجع ضمیر( چون مرجع ضمیر جمع مکسر است، ضمیر به صورت مفرد مؤنث می آید)

2 – انّما یَهلکُ الناسُ لِأنّهم لا یَسألونَ.

هم : ضمیر ، الناس : مرجع ضمیر( چون مرجع ضمیر جمع مذکر است)

3- انّما یُستَدَلُّ عَلی  الصالحینَ بِما یُجری الله لَهُم علی ألسُنِ عِبادهِ.

هم : ضمیر ، الصالحین : مرجع ضمیر( چون مرجع ضمیر جمع مذکر است)ه : ضمیر ،  الله : مرجع ضمیر( چون مرجع ضمیر  مفرد است)

تمرین هفتم:
 متن زیر را بخوان و سپس به آنچه آمده پاسخ بده : 
«الوقت»الوقتُ من ذهب نا حرص علیه و لا تُصّنیعْ منه لحظة من غیر أن تستفیدَ منه و هو محدود. و علی المَرء أن یَسْتفید منه فی مجالات الحیاة، کُلّها و انتم یا معاشرَ الطّلاب، اِجْعلوا هذا نُصْبَ أعْیُنُکُم «انّ الفرصة تمُرّ مرّ الحساب» . فانتْهرزها .1- اعرب ما اشیرُ الیه بخطّ.(نقش کلمات خط کشیده شده)
1-  مِنْ ذهبٍ : شبه جمله (جارومجرور) خبر برای مبتدا و محلاَ مرفوع
2  فَأَحَرِصْ : فعل و فاعل (فاعل ضمیر مستتر أنت)
3-  لحظةً : مفعول به و منصوب
4 - محدودة : خبر و مرفوع
5 -الحیاة : مضاف الیه و مجرور
6 -  معاشِرَ :‌منادای مضاف و منصوب 
7 -  هذا :‌ مفعول به و محلاً منصوب
8 - الفرصة : اسم انّ و منصوب
9 -  ها :‌مفعولً به و محلاً منصوب 
2 -  اسْتَخْرج الضمائر المتصلة و المنفصلة . ضمایر متصل و منفصل را استخراج کن. 1 - ه در علیه : ضمیر متصل مجرور
2 - ه در منه : متصل مجرور
3- هو : منفصل و مرفوع 
4 -  ها در کلها : متصل مجرور
5- أنْتُمْ : منفصل مرفوع 
6 - واو در اجْعَلوا : متصل مرفوع
7 -  کُمْ در اعینکم : متصل مجرور
8 - ها در فانتهزوها : متصل منصوب
9 - واو در فانتهزوا :‌متصل مرفوع
3 -  مرجع های ضمیر ها را مشخص کن: 
« به» در علیه و منه ؟ «الوقت  «هو» ؟ الوقت / «ها» در کُلّها ؟ مجالاتِ الحیاة / «ها» در انْتهزوها ؟ الفرصة

التمرین الثامن (تمرین هشتم)

کلمات متضاد ومترادف را معین کنید

أمتَطی = رَکَبَ (سوار شد)                الظّمأ = العطش(تشنگی)  

 الوِرد = الصّدر(محل ورود)              دقَّ = طَرَقَ (در زد)               

 کَثَّرَ  # قَلَّلَ  (زیادکرد # کم کرد)             قَرُبَ # بَعُدَ(نزدیک است # دوراست)