مطالعه اثربخش

مطالعه اثربخش
مقدمه
آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که هنگام مطالعه از چه روشی استفاده می‌کنید؟ یک روش مطالعه صحیح و اصولی می‌تواند بسیاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد. بررسیهای بعمل آمده گویای آن است که افرادی که در زمینه تحصیل موفق بوده‌اند، روش صحیحی برای مطالعه داشتند. یادگیری (learning) مسئله‌ای است که در سراسر طول زندگی انسان بویژه در دوران دانش آموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد. چرا که دانش آموزان و دانشجویان همیشه در معرض امتحان و آزمون قرار دارند و موفقیت در آن آرزوی بزرگشان است.

شاید به افرادی برخورده باشید که می‌گویند: همه کتابها و جزوه‌ها را می‌خوانم، اما موقع امتحان آنها را فراموش می‌کنم، یا من استعداد درس خواندن را ندارم، چون با اینکه همه مطالب را می‌خوانم اما همیشه نمراتم پایین است و یا ... . بسیاری از اینگونه مشکلات به نداشتن یک روش صحیح برای مطالعه باز می‌گردد. عده‌ای فقط به حفظ کردن مطالب اکتفا می‌کنند، بطوری که یادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور می‌دارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی می‌شود، در واقع آنچه اهمیت دارد یادگیری معنا و مفهوم است، چیزی که نمی‌توانیم و نباید از آن دور باشیم.

برای آنکه مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته‌های پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد، در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینکه خود را محکوم کنیم به نداشتن استعداد درس خواندن ، کمبود هوش ، کمبود علاقه ، عدم تونایی و سایر موارد ، بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصطلاح آنها بپردازیم. در اینصورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم در این راستا آن است با اندکی تفکر عادتهای نامطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادتهای مطلوب جایگزین آن گردد.
برای تغییر عادات مطالعه مراحل زیر را باید در نظر گرفت:
1.      آگاهی (درباره موضوع)
2.      علاقه
3.      ارزیابی (ارزیابی اطلاعات بدست آمده با در نظر گرفتن موقعیتهای موجود)
4.      آزمایش (بکار بستن فکر)
5.      مطابقت خود با فکر تازه و اختیار و قبول آن
انواع روشهای مطالعه=-
روش پس ختام
این روش یکی از مهمترین و معروفترین روشهای بهسازی حافظه است. نام این روش همانند نام انگلیسی آن (PQ4R) متشکل از حروف اول شش مرحله آن است.
مراحل پیش خوانی
در این مرحله کتاب یا مطلب بصورت یک مطالعه اجمالی و مقدماتی مطالعه شود. از جمله موارد این مرحله خواندن عنوان فصلها ، خواندن سطحی فصل ، توجه به تصاویر ، بخشهای اصلی و فرعی و خلاصه فصلها می‌باشد. هدف در این مرحله یافتن یک دید کلی نسبت به کتاب و ارتباط دادن بخشهای مختلف کتاب با یکدیگر می‌باشد.
مرحله سؤال کردن
پس از مطالعه اجمالی موضوعات و نکات اصلی ، به طرح سؤال در مورد آنها بپردازید. این کار باعث افزایش دقت و تمرکز فکر و سرعت و سهولت یادگیری می‌گردد.
مرحله خواندن
در این مرحله به خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب پرداخته ، که هدف فهمیدن کلیات و جزئیات مطالب و نیز پاسخگوی به سؤالات مرحله قبل می‌باشد. در مرحله خواندن برای فهم بهتر مطالب می‌توان از کارهایی مثل یادداشت برداری ، علامت گذاری و خلاصه نویسی بهره جست.
مرحله تفکر
در این مرحله هنگام خواندن ، ساختن سؤالها ، و ایجاد ارتباط بین دانسته‌های خود ، درباره مطلب فکر کنید. در این مورد نیز مهمترین اصل همان بسط معنایی است. بسط معنایی ممکن است در مراحل پنجم و ششم نیز یعنی در مراحل از حفظ گفتنی و مرور کردن نقشی داشته باشد.
مرحله از حفظ گفتنی
در این مرحله باید بدون مراجعه به کتاب و از حفظ به یادآوری مطالب خوانده شده پرداخته شود و بار دیگر به سؤالاتی که خود فرد طرح کرده بود پاسخ دهد. در اینجا باید مطالب آموخته شده را در قالب کلمات برای خود کرده ، در غیر اینصورت لازم است که مجددا به خواندن مطالبی که آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتنی در پایان هر بخش انجام می‌گیرد و وقتی بخشهای یک فصل به اتمام رسید به مرحله بعد ، یعنی مرور کردن یا آزمون وارد می‌شویم.
مرحله مرور کردن
این مرحله ، که مرحله آزمون نیز می‌باشد، در پایان هر فصل انجام می‌گیرد. در اینجا به مرور موضوعات اصلی و نکات مهم و نیز ارتباط مفاهیم مختلف به یکدیگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال به متن اصلی یا مرجع مراجعه شود. یکی از راههای کمک به این مرحله پاسخگوئی به سئوالات و تمرینات پایان فصل است: اجرای این مرحله می‌تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.
روش دقیق خوانی
هدف از این مرحله این است که مطالب کامل و دقیق درک شده و بصورتی سازمان یافته و منظم در حافظه نگهداری شود. برخی از فنون موجود که می‌تواند به روش دقیق خوانی کمک کند عبارتند از:
تکنیک خلاصه برداری
به نوشتن عبارت ، مفاهیم و موضوعات کلیدی متن پرداخته ، بطوری که در مرور مطالب ، با نگاه کردن و خواندن خلاصه‌ها ، همه مطالب خوانده شده را یادآوری کند. یک روش بسیار مطلوب این است که از خلاصه‌ها نیز دوباره خلاصه برداری شود.
تکنیک سازماندهی مطالب
این تکنیک باعث افزایش درک و سرعت یادگیری و سهولت در بازیابی مطالب آموخته شده می‌شود. برای سازماندهی مطالب استخراج سه بخش از متن اصلی مورد مطالعه لازم است که عبارتند از:
•         موضوع اصلی: موضوعی که تمامی مطالب را در بر می‌گیرد و بقیه مطالب حول و حوش آن می‌چرخد.
•         نکته‌های اصلی: خطوط و اندیشه‌های اصلی و مهم هستند که در مجموع موضوع اصلی را می‌سازند و از صراحت بیشتری برخوردار است.
•         نکات جزئی: اطلاعات جزئی‌تر هستند که بصورت مثالها ، نمونه‌ها ، عکس و تصویر اطلاعات واقعی مطرح می‌گردند.
تکنیک علامت گذاری در متن
در این تکنیک علامتهایی را بر روی متن اصلی انجام داده ، از قبیل علامت گذاری به شکلهای مختلف در متن ، خط کشیدن زیر عبارات مهم ، حاشیه نویسی و ... ، این موارد بسته به صلیقه‌های افراد متفاوت می‌باشد. اما نکته مهمی که در هر نوع علامت گذاری حائز اهمیت است این است که ، بهتر است همانند تکنیک سازمان دهی ، مطالب را در سه دسته مجزا (موضوع اصلی ، نکته اصلی ، موارد جزئی) قرار داده و آنها را با علامتهای مختلف نشان دهید.
در کنار روش مطالعه عوامل محیطی نیز در میزان یادگیری تأثیر دارد. یک محیط مناسب باعث توجه و تمرکز بهتر و بیشتری می‌شود.
حذف عوامل مزاحم فکری
مواردی هست که بخش عظیمی از وقت و فعالیت ذهنی را موضوعاتی به خود مشغول می‌دارند که هیچ رابطه با موضوع ندارند، موضوعاتی مانند: رفتار معلمان و استادان ، افزایش شهریه و نوع رفت و آمد و … برخی از موضوعاتی هستند که موقع مطالعه اگر به آنها فکر شود از کارایی مطالعه می‌کاهد. برخی حتی خیال پردازیهایشان را موقع مطالعه انجام می‌دهند؛ که به شدت فکر را آشفته کرده و تمرکز را از بین می‌برد. توصیه کلی این است که اگر ذهن خود را از افکار مختلف پاک کنید تا بر روی موضوع مورد مطالعه تمرکز کنید، مطالعه را کنار بگذارید و زمانی مطالعه را شروع کنید که سرحال ، علاقمند و متمرکز هستید.
فراهم کردن محیط مناسب
محل و مکانی که مطالعه در آنجا انجام می‌شود باید مناسب باشد. منظور از محل مناسب مکانی است که آرام ، ساکت و دور از عوامل مزاحم محیطی باشد، این باعث تمرکز بهتر روی موضوع مطالعه می‌شود. بعضی افراد محل و زمانی را برای مطالعه انتخاب می‌کنند که بسیار شلوغ و پر سرو صدا است و بعضی از افراد رختخواب را برای مطالعه انتخاب می‌کنند و توقع یادگیری سطح مطلوب را دارند، ولی از این حقیقت غافلند که این محلها بدترین محل برای مطالعه است.

مطالعه چرا و چگونه!؟

مطالعه چرا و چگونه!؟
نویسنده: مصطفی جوادزاده-لیسانس مدیریت و برنامه ریزی آموزشی
یکی از پیش نیازهای مهم رشد و توسعه فرهنگی و اجتماعی و حتی اقتصادی داشتن جامعه ای اهل کتاب و مطالعه است.
    دستیابی به چنین جامعه ای به برنامه ریزی هدفمند و آزموده و به استمرار آن نیازمند است.
    اهمیت بررسی جایگاه مطالعه از آنجا ناشی می شود که کتاب به منزله گنجینه های عظیم دانش بشری - اعم از آثار جدید و آثار قدیم - به عنوان یک منبع معتبر و قابل استفاده، همواره مورد توجه قرار گرفته است.
    سازمان آموزش علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در بسیاری از کنفرانس های خود اساس توسعه اقتصادی را گسترش کتاب و برنامه ریزی درازمدت آموزش دانسته است؛ شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل نیز کتاب را یکی از وسایل لازم عمران و پیشرفت ملت ها دانسته است (ابرامی، 1357)
    در اوایل قرن 20 مسئله مطالعه، علاقه مندی و عادت آن بیشتر جنبه تفنن و سرگرمی داشت و تنها اهل ادب و تحقیق خود را محتاج به مطالعه مرتب و مداوم می شمردند. تحول اقتصادی و عظیمی که در امر پیشرفت علم و صنعت در کشورهای مترقی جهان ایجاد گردید، با تعمیم تعلیمات عمومی که نتیجه نیازمندی های شدید به کارگران و افراد متخصص برای گرداندن چرخ عظیم صنعت بود، این مسئله (مطالعه) را از حالت انفرادی خارج و به مسئله عمومی و پایه ای از تحصیل و تربیت مبدل کرد (امیرهادی، 1383)
    رشد سالانه آزاد شدن اطلاعات در دنیا و همچنین سرعت رو به رشدی که جریان اطلاع رسانی و کسب اطلاعات به خود گرفته است، این نیاز را شامل می شود که تمامی کسانی که می خواهند خود را با ا ین روند رو به پیشرفت، همسو کنند، باید خود را در جریان این دریای عظیم و پهناور جستجو کنند و این امر با ایجاد رغبت و عادت کردن به مطالعه و کتابخوانی میسر خواهد شد.
    نقطه آغازین این حرکت عظیم فرهنگی، آشنایی والدین، مربیان و دست اندرکاران مسائل تعلیم و تربیت با نقش کتاب و مطالعه در زندگی فردی و اجتماعی بوده. و همچنین آگاهی دادن آنان از روش های مختلف ایجاد روحیه عادت به مطالعه، روش مطالعه صحیح و یادگیری بهتر در کودکان و نوجوانان است.
    از آنجا که والدین و مربیان تاثیر زیادی در تعلیم و تربیت فرزندان خود دارند، باید شرایط و موقعیت های مختلف را به خوبی بشناسند برهمین اساس راه و روش صحیح را در پیش بگیرند و این راه تضمین کننده موفقیت آنها در این زمینه خواهد بود.
    مهمترین عامل پرداختن به این موضوع در این نوشتار احساس نیازی بود که اول در خود سپس در میان قشر جوان و بخصوص دانشجویان احساس می شد که راه تحصیل و کتابخوانی در دوره های آموزش عالی و در درک و فهم مطالب کتاب ها دچار مشکل هستند.
    باتوجه به مشکلات ذکر شده که متخصصان آموزشی اذعان دارند “هیچ مهارتی برای بشر پرارزش تر از مهارت در خواندن، مطالعه و سودجستن از آن نیست” (حمدی پور، 1380)
    تعاریف مطالعه:
    در لغت نامه دهخدا، مطالعه به معنای نگریستن بر هر چیزی برای واقف شدن به آن و تامل و تفکر و اندیشه، نظر به دقت است و مطالعه کردن به معنی نگریستن در چیزی برای وقوف بر احوال آن آمده است.
    در فرهنگ معین، مطالعه یعنی خواندن کتاب یا نوشته ای و فهمیدن آن، قرائت نوشته ای برای درک آن ذکر شده است.
    در فرهنگ علوم رفتاری مطالعه به 3 عامل زیر به کار رفته است:
    -1 به کار بردن عقل یا ذهن برای یک مسئله یا موضوع
    -2 رشته ای از یادگیری است
    -3 بحث و بررسی درباره یک موضوع، یا یک بحث خاص و یا گزارش درباره تحقیق
    در تعاریف موجود دیگر، مطالعه را به 2 بخش تقسیم می کند. مطالعه در معنا و مفهوم وسیع آن، همان ارتباط است. ارتباط با دنیای تازه به وسیله آثار به جا مانده از دیگران، آثاری که نشان دهنده طرز تفکر آنان و شامل آثار تاریخی و جغرافیایی، هندی و غیره است، در قسمت دوم، مطالعه رادر معنای خاص آن بیان می نماید که عبارت است از ارتباط با افکار دیگران به وسیله کتاب یا هر نوع نوشته دیگر.
    نکته ای که در میان تعاریف بالامستتر است، قصد و عمد در انجام این عمل (مطالعه) است. یعنی مطالعه فرایندی هدفمند و بنا به میل شخصی می تواند به هر سویی کشانده شود و بستگی به نوع علاقه و کشش درونی شخص دارد. علاقه ای که فرد در زندگی به ورزش بدمینتون دارد باعث می شود که به خواندن و مطالعه مجلات و روزنامه های تخصصی بپردازد یا همچنین در مسائلی که فرد درگیر آن است، چه در شغل که باعث می شود فرد اطلاعات مربوط به آن شغل را از مجلات یا از سایت های مختلف جستجو کند، مانند اطلاعات بازار بورس و هنر، آشپزی و ...
    انواع مطالعه:
    در تعاریف عملیاتی مطالعه را به 2 صورت می توان مشخص و متمایز کرد (البته باتوجه به موارد مورد مطالعه)
    الف) کتب درسی و منابع درسی: که عبارتند از کتاب های درسی که از طرف سازمان آموزش و پرورش برای همه دوره های تحصیلی و مقاطع 3 گانه و پیش دانشگاهی و همچنین مقاطع قبل از آنها (ابتدایی، راهنمایی) تعیین گردیده است و دانش آموزان باید در طول سال تحصیلی فقط این کتاب ها را برای وارد شدن به مقاطع بالاتر پاس کنند. در مقاطع آموزش عالی، کتب و منابعی که مورد نظر اساتید می باشد که اکثرا تالیفی یا ترجمه است و برای گذراندن واحد درسی و اخذ امتحان به دانشجویان معرفی می گردد.
    ب) مطالعه منابع غیردرسی: روزنامه، مجلات، کتاب داستان، رمان، اطلاعات عمومی و .. مشخصه اصلی این منابع را می توان، افزایش اطلاعات شخصی و آگاهی فردی عنوان کرد و نوع آن بستگی به علایق فرد دارد.
    تفاوت انواع مطالعه
    چنانچه در تعاریف بالاقید شده است، مشخص است که در مطالعه منابع درسی انعطاف پذیری نسبت به منابع غیردرسی کمتر است. در نحوه انتخاب، در کتاب های درسی تعیین منابع توسط سازمان آموزش و پرورش و در آموزش عالی توسط اساتید صورت می گیرد، ولی در مطالعه منابع غیر درسی انتخاب کننده فرد و با علاقه او صورت می گیرد. ولی در جامعیت منابعی که توسط سازمان آموزش و پرورش و اساتید مشخص می شود، به نسبت از منابعی که فرد انتخاب می کند جامعیت بیشتری دارد (باتوجه به تجربه.)
    ممکن است در کتاب ها و منابع درسی که برای دانش آموزان و دانشجویان تعیین و مشخص می گردند تمام مطالب منابع، در طول سال تحصیلی و ترم مطالعه نشود و شاید مطالب مهم مطالعه نشود و ابتر بماند. ولی در مطالعه منابع غیردرسی باتوجه به مطالب عرضه شده این امکان به نسبت کمتر است.
    روش های مطالعه
    مطالعه ثمربخش از 2 عامل متاثر است، یکی علاقه نسبت به مطلب خواندنی، دیگری کاربرد ماهرانه فنون مطالعه، علاقه نسبت به مطالب خواندنی سبب می شود تا شخص به مطالعه بیشتر بپردازد، مطالعه بیشتر منجر به بهتر شدن فنون مطالعه می شود، کاربرد فنون بهتر، مطالعه را آسانتر، سریع تر و لذت بخش تر می سازد، در نتیجه علاقه خواننده نسبت به مطالعه افزایش می یابد و سبب می شود تا او به مطالعه بیشتر بپردازد، از خواندن مطالبی که نباید بخواند دوری نکند و در زمان کمتر مطالب بیشتری را بخواند (سیف، 1379.)
    کی. پی بالدریج از متخصصین آموزشی در کتاب روش های مطالعه، این روش ها را به 7 گروه تقسیم می کند.
    -1 خواندن اجمالی:
    هدف از خواندن اجمالی، دست یافتن به نکات و مطالب مهم کتاب و کشف کردن ساختمان مواد و مطالبی در یک زمان کوتاه و با سرعت زیاد است. روش خواندن اجمالی، مبتنی است بر یک نمونه گیری سریع از نکات اساسی و صرف نظر کردن از جزئیات، در این روش مطالعه، در جستجوی نکات کلیدی درباره مواد و ساختمان مطالب و نظر و سبک مولف هستیم.
    -2 تند خواندن:
    هدف از تند خواندن یا سریع خواندن یک کتاب، کسب یک آشنایی کلی، با مطالب کتاب از طریق مرور کتاب، با یک سرعت فوق العاده زیاد است. برای مرور کردن مطالبی که قبلاخوانده ایم و هنگامی که درک کمتری از مطالب، مورد نیاز است و وقت کمی موجود است، این روش توصیه می گردد.
    روش تندخواندن بر فن دیدزدن مبتنی است. دیدزدن مستلزم یک حرکت منظم، همراه با ریتم چشم بر روی صفحات است که فن دیدزدن امکان مرور مطالب را به طرزی بسیار سریع میسر می سازد.
    -3 عبارت خوانی:
    هدف عبارت خوانی افزایش سرعت مطالعه است. از طریق خواندن عبارات و جملات، به عوض خواندن کلمات عبارت خوانی باعث افزایش درک مطلب، از طریق شناسایی اندیشه ها و مفاهیم و رابطه بین آنها می شود.
    -4 دقیق خوانی:
    هدف دقیق خوانی درک کامل مطالب خوانده شده و نگهداری آنها به طرزی منظم و منطقی در حافظه است، به طریقی که یادآوری آنها برای استفاده های بعدی میسر باشد.
    از طریق دقیق خوانی می توانیم فهم بیشتری از مطالب توسط درک ساختمان مفاهیم و معانی داشته باشیم و خواننده ای که از این روش استفاده می کند. فنون اساسی روش دقیق خوانی عبارتند از سازمان دادن، حاشیه نویسی و علامت گذاری و خلاصه کردن.
    -5 خواندن تجسسی:
    هدف خواندن تجسسی افزایش دامنه تمرکز حواس و درک عمیق تر معانی است.
    به کسی که دنبال چیزی می گردد، از کسی که دنبال آن نمی گردد به احتمال بیشتری آن چیز را پیدا می کند. سوالات به شما کمک می کنند تا به دنبال چیزها بگردید. طرح سوال قبل از خواندن و در ضمن خواندن اجمالی، قدرت پیش بینی و علاقه مندی شما را افزایش می دهد.
    -6 انتقادی:
    هدف از خواندن انتقادی دستیابی به قضاوت مستدل و درگیری عمیق تر با مطالب از طریق تجزیه و تحلیل معانی است. منظور از خواندن انتقادی، قضاوت کردن در مورد درستی، اعتبار، یا ارزش مطالب خواندنی براساس ملاک ها یا استانداردهای صحیح است. این کار می تواند، خواننده را از طرز تفکر معمولی و تنگی دید فارغ کند. این نوع خواندن همچنین، توانایی تشخیص و ارزش نهادن به زیبایی، نظم و حقیقت، یا هر چه که تعادلی را در برمی گیرد، ایجاد می کند.
    -7 درک زیبایی و جنبه های هنری مطلب:
    هدف از خواندن برای درک زیبایی و جنبه های هنری مطالب، افزایش آگاهی و لذت بردن از کارهای هنری است.
    در این روش علاوه بر خواندن برای درک زیبایی و جنبه های هنری که موجب بسط آگاهی از مطالب خوانده شده می شود، باعث غنی کردن زندگی و کسب لذت است.
    تاثیرات مطالعه:
    مطابق تحقیقات و بررسی های “ویلز، براسون و بردشاو” 5 تاثیر عمده از مطالعه، به دست آمده است که عبارتند از:
    -1 عامل وسیله ساز: یعنی آشنایی و شناخت کاملی از مشکلات واقعی و داشتن صلاحیت کامل برای روبرو شدن با مشکلات
    -2 تاثیر در شخصیت و ایجاد شخصیت جدید: واژه شخصیت در زبان روزمره معانی گوناگونی دارد، گاه منظور از شخصیت درجه کارایی و جاذبه اجتماعی آن مورد نظر است، گاه به منظور توصیف بارزترین ویژگی شخص به کار می رود، ولی روانشناسان در بحث از شخصیت بیش از هر چیز به تفاوت های فردی توجه دارند، یعنی ویژگی ای که یک فرد را از دیگران جدا و متمایز می کند.
    با این حال تاثیری که مطالعه می تواند در شخصیت فرد داشته باشد، همه موارد بالارا در برمی گیرد. چون در شیوه تفکر و نحوه سازگاری فرد با محیط تاثیر بسزایی دارد و تاثیر آن در فرد، می تواند باعث رهایی، از احساس حقارت و اطمینان به خود باشد و موفقیت او را در محیط تضمین کند.
    -3 تاثیر در بحث و استدلال: یعنی تقویت یک عقیده یا تبدیل و تغییر و تفسیر آن به عقیده دیگر، از طریق بحث و استدلال میزان مطالعه و پرورش و رشد عقیده رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند. افراد را می توان با ابراز عقیده و بحث و استدلال آنها در موضوعات مختلف ارزیابی کرد و توان آنها را در موفقیت و پیروزی شان در مباحث و گفتگوها و مناظره ها و مقبولیت نظراتشان توسط جمع و افراد مختلف، را می تواند در تاثیرات مطالعه منابع و میزان آن دانست.
    -4 تاثیر در زیبایی: یعنی کسب تجارب زیبایی شناسی از طریق ادبیات و هنر و ...
    در مطالعه ادبیات و هنر و آگاهی از مطالبی که در این علوم قرار دارد و لذتی که با مطالعه این منابع، پیش روی خرد قرار می گیرد، از جمله فواید مطالعه این آثار است. دکتر علی اکبر سیف از متخصصان آموزشی از جمله تاثیرات مطالعه در زیبایی را:
    افزایش میزان درک و فهم از طریق کشف معانی عمیق یک نوشته.
    بالابردن سطح آگاهی نسبت به اهداف زندگی و فلسفه حاکم بر آن، از طریق شریک شدن در احساسات و تجربیات و طرز فکر دیگران.
    بهره گیری بیشتر از استعدادهای شخصی از طریق برانگیختن افکار، ادراکات و احساسات و ... می داند.
    -5 تاثیر در آسودگی خاطر:
    یعنی رهایی از افکار و عقاید بخصوص از طریق مطالعه منابعی که آن طرز فکرها و عقاید قبلی را تعدیل یا تغییر داده و انسان را به آرامش خاطر می رساند.
    تاثیر مطالعه در زندگی فوق العاده وسیع است. یک مطالعه کننده، می تواند مهارت های تازه یاد بگیرد، حقایق تازه ای را معرفی کند، فردی با معلومات بار بیاید و می تواند با افکار جدید و نوآور، اقدامات شکوفایی به عمل آورد.
    اهمیت و ضرورت مطالعه کردن:
    کتاب بر عالم تمدن فرمانروایی می کند. “ولتر”
    هیچ اهمیت و ضرورتی بالاتر از این مسئله نیست که مطالعه چه تاثیرات عمیق، در روح و روان و خودسازی افراد می گذارد و در رشد و شکوفایی اقتصادی و آگاهی سیاسی افراد جامعه، چه ردپاهایی از خود به جای می گذارد.
    تکامل فرهنگ هر جامعه، مدیون و مرهون شناخت ویژگی های فرهنگی و تاثیر آن بر افراد جامعه است.
    امروزه مطالعه کردن یکی از شاخص های توسعه و رایج ترین محصول فرهنگی کشورهای مختلف محسوب می شود، زیرا مطالعه کتاب و فرهنگ کتابخوانی نمایانگر، رشد ملی و از نشانه های بارز بالندگی فرهنگ و تمدن هر کشور است.
    در دنیای متغییر قرن 21 که هر روز در زمینه های علمی، هنری، سیاسی و اقتصادی و ... یک اتفاق تازه می افتد و خط جدیدی به راه می افتد کتاب و مطالعه جایگاه ویژه ای دارد و دیگر مثل سابق کار افراد منحصر به فرد نیست. هر کسی در هر شغل و مقامی لازم است به طور مرتب مقداری از وقت خود را به مطالعه و مطالب اختصاص دهد، چه این مطالب از روزنامه یا مجلات یا کتاب های گوناگون باشد.
    نگاهی گذرا به علل پیشرفت کشورهای جهان، چه توسعه یافته و چه در حال توسعه و عقب مانده، مبین این واقعیت است که بخش عظیمی از این موفقیت های آنها در سایه توجه شان به نسل نوجوان و جوان و سرمایه گذاری در جهت رشد و پرورش استعدادهای آنان بوده است.
    در جوامع پیشرفته دنیا که اهمیت مطالعه و خواندن مطالب مختلف بر مردم آشکار شده است، بهبود وضع مطالعه و راه های صحیح و تسریع در این امر و درک بهتر و فهم مطالب یکی از اقدامات مهم آموزشی محسوب می شود.
    در جوامع مترقی روش های درست مطالعه نه تنها در ضمن آموزش دروس مختلف آموزشگاه ها به یادگیرندگان ارائه می شود، بلکه دوره های کوتاه مدت و بلندمدت روش های درست مطالعه و روش های سریع خواندن و مفهومی برای تمامی افراد علاقه مند دایر شده است و جهت شرکت جستن مردم در این دوره ها آنان را به عوامل مختلف مورد تشویق و ترغیب قرار می دهند (سیف علی اکبر، 1379.)
    متاسفانه از آنجا که فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در جامعه ما هنوز جایگاه خود را به دست نیاورده است و از وضعیت نامطلوبی برخوردار است، لذا باید برای ایجاد رغبت و عادت در کودکان ونوجوانان به مطالعه خواندنی های مطالب جدی، علمی، فنی و شغلی و... چاره اساسی اندیشیده شود.

روش هایی برای موفقیت در آزمون کنکور

روش هایی برای موفقیت در آزمون کنکور
 
برای کسب موفقیت در آزمون سراسری باید چندین عامل در کنار یکدیگر قرار گیرند که به مهمترین آنها اشاره می‌کنم:

۱) شناخت خود و قابلیت‌های فردی

اگر بخواهیم در این قسمت بحث کنم، باید ساعت‌ها بنویسم، ولی خیلی خلاصه باید بگویم که اینقدر کلمه‌های ”نمی‌توانم، نمی‌توانم، نمی‌شه، دیر شده!“ و خیلی از جمله‌های منفی دیگر استفاده نکن و به یک تغییر اساسی، ولی کوچک فکر کن و از همین الان هم شروع کن.

۲) تعیین هدف با توجه به قابلیت‌های فردی

هدف، خود را کوتاه در نظر نگیر، تنها به فکر ورود به دانشگاه نباش، به فکر این باش که بعد از تحصیلات، بتوانی خدمتی به جامعهٔ خود داشته باشی: در این صورت، مطمئن باش دنیا هم به دنبالت خواهد آمد.
۳) برنامه‌ریزی منسجم و تلاش و استقامت در تحقق آن

بعد از تعیین هدف۷ با یک برنامه‌ریزی منسجم و تلاش و پشتکار، حرکت خود را آغاز کن، برنامه‌ریزی در این نبرد، شامل چند قسمت می‌باشد:
الف) خواندن درس‌های سه سال دبیرستان و پیش‌دانشگاهی
ب) شرکت در آزمون‌های آزمایشی
ج) تزیه و تحلیل آزمون‌های آزمایشی و رفع اشکال‌های آنها و درس عبرت گرفتن از آنها.
۴) توکل بر خداوند مهربان

با توکل بر خداوند متعال، می‌توانی بر بسیاری از مشکل‌های این دوره از قبیل ترس، اضطراب، استرس و ... غلبه کنی، به دلیل اینکه تو تلاش خود را می‌کنی؛ بقیه را به خدا واگذار کن چون ”ما مأمور به انجام تکلیف هستیم نه نتیجه“.
اما در این مبحث و در این مجال به بند شماره ۳ برمی‌گردیم و قسمت (ب) را توضیح می‌دهم ولی بدان اگر این چهار بند را انجام دهی، نتیجهٔ خوبی در انتظار تو است.
شرکت در آزمون‌های آزمایشی

به منظور ایجاد آمادگی لازم برای شرکت در آزمون اصلی، لازم است در چندین آزمون شرکت کنی تا هدف‌های زیر تحقق یابد:
۱) سنجش از خود و کارهای انجام شده در طی سه چهار هفته‌ای گذشته.
۲) آشنائی و عادت با فضای آزمون که مهمترین اثر آن، کاهش استرس حاکم بر جلسه می‌باشد.
۳) روشن شدن نقاط ضعف و قوت در درس‌های مختلف و برنامه‌ریزی صحیح و مناسب‌تر برای آزمون بعدی.
که البته مزایای بسیار دیگری نیز در این خصوص وجود دارد که مجانی برای توضیح آن نیست.
اما قبل از ارائهٔ راهکارهای مطالعاتی برای آزمون‌های آزمایشی، اجازه بدهید کمی از زبان خودتان برایتان بگویم!پ!:
▪ تا از مدرسه به خانه برسم، دیگر خسته‌ام و حوصلهٔ درس خواندن ندارم!
می‌دانم تکلیف‌های مدرسه را انجام بدهم یا درس‌های پایه را بخوانم؟!
▪ اگر درسظهای پیش و مدرسه را بخوانم، درس‌های پایه می‌ماند و باعث می‌شود که همان درس پیش را هم نتوانم درست بخوانم، چون اعصابم خُرد می‌شود!
▪ تا یک درس را شروع می‌کنم، دو ساعت می‌گذرد و وقت خوابیدن می‌رسد و بقیهٔ درس‌ها می‌ماند!
▪ یک نگاه به برنامهٔ آزمون بعد و یک نگاه به کتاب‌های زیاد باقی مانده و نخوانده، دیوانه‌ام می‌کند!
▪ بهتر است امسال رو بی‌خیال بشم و بزارم برای سال بعد، چون تا الان هیچ کاری نکرده‌ام!
یادت باشد که تست‌های کنکور نه فقط از درس‌های پیش است و نه فقط از درس‌های پایه، بلکه می‌توان گفت به طور میانگین ۵۰ درصد از درس‌های پیش و ۵۰ درصد از درس‌های پایه است، بنابراین تنها اکتفا کردن به یکی از آن دو، ما را به سرانجام خوبی نخواهد رساند. پس با این حجم زیاد چه باید کرد؟!بیشتر داوطلبان کنکور، دانش‌پژوهان پیش‌دانشگاهی هستند. دانش‌پژوهانی که به منظور معمول تا ساعت ۲ الی ۳ بعدازظهر در محیط مدرسه هستند و تا به منزل برسند، ساعت ۴ بعدازظهر می‌شود.پس باید بدانید که چگونه درس‌های پیش و پایه را به موازات هم بخوانید تا نتیجه بگیرید:
یک قاعدهٔ کلی را هرگز فراموش نکنید که مرور درس‌ها تا ۱۲ ساعت بعد از آموزش اولیهٔ آن، کمک خواهد کرد تا ۸۰ درصد مطالب در ذهن شما شکل بگیرد و فراموش نشود و اگر به فردا یا فرداهای دیگر سپرده شود، بازدهی آن به کمتر از ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. سع یکنید مطابق با برنامهٔ کلی زیر حرکت کنید:
۱) درس‌های هر روز را همان روز مطالعه کنید. (نکتهٔ بسیار مهم) شروع کار شما در منزل باید با درسظهای همان روز و مرور آنها باشد که حس‌های بسیار دارد از جمله اینکه چون در سرا تازه یاد گرفته‌اید، برای مرور و انجام تکلیف‌های آن، وقت زیادی از شما نمی‌گیرد و این صرفه‌جوئی مناسبی در وقت شما است.
2) یکی دو درس از درس‌های پایه را هر روز انتخاب کرده و در برنامهٔ خود قرار دهید.یعنی در کنار درس‌های پیش، هر روز یکی دو درس ا زدرس‌های پایه مطالعه شوند. البته نه به این مفهوم که کل حجم مربوط به آزمون در آن درس‌های خاص را یک روزه بخوانی، بلکه مبحث‌ها را باید به چند قسمت تقسیم کنید.
۳) پرکاری تستی در درس‌ها را در همان روز مطالعه انجام ندهید، بگذارید دست کم یکی دو روز از مطالعه بگذرد و بعد پرکاری تستی داشته باشید.
شاید بگوئید که مطلب‌های خوانده شده فراموش می‌شود! به همین دلیل، باید پرکاری تستی با فاصلهٔ مطالعاتی، انجام شود. چرا که اشکال‌ها و نکته‌هائی که فراموش کرده‌اید را شناسائی و آنها را دوباره مطالعه می‌کنید تا یادگیری حاصل شود.
علت فراموشی دلیل و حاصل نشدن یادگیری کامل است، اگر شما تست زدن را به دقت بعد از مطالعه شروع کنید، بیشتر تست‌ها را درست می‌زنید و از کار خود لذت می‌برید که لذتی کاذب است؛ زیرا مطالعهٔ درس در ساعت‌های قبل، به شما کمک می‌کند تا نسبت‌ها را درست پاسخ دهید. پس به خود و حافظهٔ خود فرصت دهید تا مطالب و عیب و نقص آن در ذهنتان شکل بگیرد، سپس به رفع آن اقدام کنید.
۴) کلاس شما در فاصلهٔ بین دو آزمون، تنها به تمام کردن درس‌ها و یکبار مطالعه کردن آنها نباشد. سعی کنید درسظها و موارد آزمون را ۴ تا ۵ روز قبل از آزمون تمام کنید و در این فاصله ۴ تا ۵ روزه، یک مرور و جمع‌بندی پرکار خود و درس‌ها داشته باشید، چرا که جمع‌بندی و مرور، بسیار مفید و معجزه‌آسا می‌باشند. دور دوم مطالعاتی، به صورت جمع‌بندی، بازدهی کار شما را دست کم ۲۰ تا ۳۰ درصد بالا می‌برد و به دلیل آنکه تنها با مرور و تمرین و تکرار است که مطالب ا زحافظهٔ کوتاه‌مدت وارد حافظهٔ بلندمدت می‌گردد، درواقع مرور و تکرار، نتیجٔ کار شما را بسیار تغییر خواهد داد. به‌طور حتم این کار را انجام دهید (تمام کردن درس‌ها ۴ تا ۵ روز قبل از برگزاری آزمون)
۵) کار معین در زمان معین را تمرین کنید. برای رسیدن به این توانائی که من در اختیار مطلب و زمان نباشم، بلکه مطلب و زمان در اختیار من باشند، لازم است که زمان بگذارید در شروع، کمی سخت است، ولی با تمرین، مطمئن باشید به توانائی‌های بالائی در مطالعهٔ زیاد ولی در زمان کم، دست خواهید یافت. یکی از راهکارهای اصلی در رسیدن به این توانائی، ”یادداشت‌برداری“ و ”خلاصه‌نویسی“ است که خود، مطلبی جدا است که به یاری خدا در فرصتی دیگر به آن می‌پردازیم.
۶) آزمون‌های آزمایشی و نتیجه‌گیری در آزمون‌ها را جدی بگیرید تا در آزمون اصلی هم بتوانید نتیجهٔ مطلوب را داشته باشید.

 جمع‌بندی از مطلب‌های بالا

۱) در یک روز، تنها به یک یا دو درس اکتفاء نکنید، دست کم سه تا چهار درس را در برنامهٔ مطالعاتی خود داشته باشید (دست کم هم یکی از درس‌ها عمومی باشد)
۲) دانش‌آمزوانی که به مدرسه می‌روند، روزی پنج ساعت مطالعه در روزهای مدرسه و ده ساعت مطالعه در روزهایتعطیل را در برنامهٔ خود داشته باشند.
۳) سعی کنید بعدازظهره یک ساعت استراحت (خواب) در برنامهٔ خود داشته باشید. چرا که یک ساعت خواب بعدازظهر برابر است با چندین ساعت خواب شب. (به گفته کارشناسان و پزشکان) به این ترتیب بعد از خواب بعدازظهر، بازدهی مطالعه، بسیار بالا خواهد رفت. خواب بعدازظهر را در برنامهٔ خود قرار دهید، چون نتیجه‌ای معجزه‌آسائی دارد.

در پایان، یک نتیجهٔ کلی کمی هم تکراری ولی مهم:

▪ کار معین در زمان معین را یاد بگیریم. البته این توانائی و مهارت در تمام مرحله‌های زندگی، راه‌گشا و کارآمد بوده است.
▪ بدانید انجام کار معین در زمان معین، به شما آرامش می‌دهد.
▪ بدانید انجام کار معین در زمان معین، به شما اعتمادبه‌نفس خواهد بخشید.
▪ بدانید انجام کار معین در زمان معین، به شما نیروئی افزون‌تر از قبل خواهد داد.

کنترل محیط مطالعه

کنترل محیط مطالعه
 
1ـ یک مکان معین را برای مطالعه کرن تخصیص دهید. آیا شما مکانی را در اختیار دارید، که در آن با خودتان خلوت کنید؟
اگر تصمیم به مطالعه کردن دارید، باید بهترین مکان ممکن را برای این کار پیدا کنید. البته این مکان حتما باید آرام و بی سرو صدا باشد و درآن شخص در اثر صداهایی مانند رادیو، تلویزیون و سرو صدای اشخاص دچار گیجی نشود. اما این مسئله کاملا هم قطعی نمی باشد. چون 80% مطالعه دانشجویان در اتاق خودشان انجام می‌شود نه در کتابخانه.
مکانی که شما در آن به مطالعه می‌پردازید و هیچ کار دیگری در آن انجام نمی‌دهید، بهترین چیز ممکن در دنیا می باشد. پس از مدتی، مطالعه کردن به رفتاری مناسب با آن محیط ویژه تبدیل میشود. سپس در هرجایی که در این دنیا قرار بگیرید، فکر می‌کنید باید کار متناسب آن محل را انجام دهید. به این روش توجه کنید:
هنگامیکه وارد کلاس درس می‌شوید ومی‌نشینید، کارتان را با توجه به حرفهای استاد شروع می‌کنید،. در این جا نگرشها و توجه و رفتارتان به طور خودکار عمل می‌کنند. برای اینکه قبلا آن اتاق با چیزهایی مانند درس و گوش دادن وغیره مرتبط شده است چنانچه موقعیت این مکان ( کلاس درس ) را برای جاهای دیگر هم بوجود بیاورید،‌ در می‌یابید که در آن مکانها هم آسانتر می‌نشینید و مطالعه می‌کنید.
2ـ‌ قبل از شروع یک تکلیف، زمانی را که برای پایان دادن به آن انتظار دارید برروی یک صفحه بنویسید. گزارشی از اهداف مورد نظرتان تهیه کنید. این مرحله در کل، زمانی را تلف نمی‌کند. اما می‌تواند بسیار مفید باشد. این مرحله ممکن است فشار خیلی کمی بر روی شما داشته باشد و در نتیجه رفتار مطالعه شما به صورت ثابتی بهبود می‌یابد. صفحه‌ای که بر روی آن اهدافتان را یادداشت کرده‌اید، بعنوان شاخصی از کارآمدی روش مطالعه تان نگهداری کنید. سعی کنید هر روز هنگام عصر سطح اهدافتان را بطور جزئی افزایش دهید، سعی نکیند که درجه اهدافتان را به صورت رؤیایی بالا ببرید. فقط اهداف را بافاصله زمانی کم افزایش دهید.
3ـ با انتخاب نمادهای اجتماعی که به مطالعه مربوط است، توانایی تمرکزتان را تقویت کنید. در این رابطه شکل خاصی از لباس مثلا یک کلاه، روسری ، یک مجسمه جدید و یا یک تو‌تم را انتخاب کنید. قبل از اینکه مطالعه را شروع کنید، کلاه را بپوشید یا مجسمه کوچکتان را بر روی میز قرار دهید. این اعمال از دو راه به تمرکز شما کمک می کنند. اول از همه، علامتی برای اشخاص دیگر است مبنی بر اینکه در حال کارکردن هستید و
محترمانه از آنها می‌خواهید که مزاحم شما نشوند ( تمرکزتان را به هم نزنند ). دوم، برگزار کردن این مراسم کوتاه و منظم به شما در انجام دادن کارتان کمک میکند اما به هنگام نامه نوشتن، تخیل کردن و یا پرسه زدن در اطراف،از مجسمه یا کلاهتان استفاده نکنید. استفاده از این روش را فقط به زمان مطالعه اختصاص دهید. اگر جادویتان علاوه بر کتاب با چیزهایی دیگر نیز مرتبط شده بدنبال یک نماد دیگر باشید. باید مواظب باشید که
نمادهایتان به نشانه‌ای برای برانگیختن رؤیا ها تبدیل نشوند .
4ـ اگر حواستان پرت شده است، بایستید و رویتان را از کتابهایتان برگردانید: در حالی که به کتاب خیره شده ودر مورد قوی‌تر شدن ضعف تان با خود نجوا می کنید. پشت میزتان ننشینید، اگر این کار را بکنید بعد از مدتی مطالعه با رؤیا پردازی و احساس گناه مرتبط خواهد شد و اگر مجبور به تخیل هستید که همه ما گاهی انجام می دهیم بلند شده و در اتاق قدم بزنید. اتاق را ترک نکنید. فقط بایستد و در حالی که به تکالیف درسی تان نگاه نمی کنید به تخیل بپردازید. عمل فیزیکی ایستادن، فکر شما را بر روی کارتان متمرکز می‌سازد. در این مورد سعی کنید. بزودی متوجه می‌شوید گفتن این جمله به خود که " من بای بایستم"به شما در متمرکز کردن حواستا کمک می‌کند.
5ـ در آخر هر صفحه مکث کنید. و وقتیکه مشغول خواندن هستید، آهسته تا 10 بشمارید. این ایده‌ای است که زمان مطالعه شما را ممکن است افزایش دهد. اگر هنگام خواندن افکارتان آشفته است و نمی‌توانید تمرکز داشته باشید، این کار برای شما سودمند است. اگر در حین مطالعه کسی از شما سؤال کند که " چقدر خوانده اید " شما تنها به او جواب دهید: " در حدود سی دقیقه ". این روش را به کار ببرید اما به خاطر داشته باشید این راه فقط به عنوان یک راه حل اضطراری برای نداشتن تمرکز به کار می‌رود.
6ـ برای شروع مطالعه، زمان معینی را اختصاص دهید. رفتار و عادات معین همیشه در طی روز در زمان مربوط به خودشان رخ می دهند . اگر یک روز خود را مورد بررسی قرار دهید ، در می یابید که همیشه کارهای معینی را در زمانهای پیش بینی شده ای انجام می دهید . ممکن است که این مسئله درروزهای مختلف، تغییراتی داشته باشد اما عموما بعضی از رفتارهای شما به صورت عادی دارای وقت بخصوصی می‌باشند. اگر با خودتان رو راست وصادق باشید، در‌‌‌ می یابید که شروع کردن رفتارهای کنترل شده توسط زمان، کاری نسبتا ساده است. مسئله مورد توجه این است که اگر بتوانید بطور عادتی مطالعه کنید یا حداقل قسمتی از مطالعه روزانه خود را انجام دهید ،بعدها شروع آن آسانتر خواهد بود . سعی کنید زمان مطالعه را به صورت عادتی در آورید و به آنچه که قبل از شروع مطالعه انجام می دهید، دقت کنید. این یک روش برای بهتر کردن تمرکزتان است .
7ـ درست قبل از شروع زمان مطالعه ، هیچ کار ناتمامی را شروع نکنید. بسیاری از مردم در مورد کارهایی که نسبت به انجامشان تعهد دارند و نیمه تمام مانده اند ، فکر می کنند . آنها مجبور هستند که این کار ها را انجام دهند تا از تعهدی که دارند، رهائی یابند . فعالیتهای نیمه تمام معمولا بیشتر از کارهای تکمیل شده ، ذهن را مشغول می‌کنند. اگر عقیده مذکور را درباره عادت تخیل کرد بکار ببرید، متوجه خواهید شد که فعالیت ها و تکالیف ناتمام در مقایسه با آنهایی تمام شده‌اند، بیشتر موجب تخیل ورؤیا پرد ازی می‌گردند. بنابراین وقتیکه می‌دانید به زمان مطالعه که خودتان آن را انتخاب کرده‌اید، نزدیک می‌شوید ذهنتان را درگیر مسائل پیچیده و بحث‌های طولانی نکنید.
سعی کنید که به زمان مخصوص مطالعه عادت کنید وبه اعمالی که قبل از شروع مطالعه انجام می دهید ، توجه کنید . این راهی برای بالا بردن توانایی تمرکز شماست.
8ـ اهداف کوتاه مدت ومنظمی را برای خود در نظر بگیرید. این زمان را به زیر مجموعه‌هایی تقسیم کنید وقتیکه اولین صفحه را تمام کردید، زمان خاصی را برای این کار اختصاص دهید. اگر ریاضی می‌خوانید ، زمانی را برای حل هر مسئله در نظر بگیرید. به عبارت دیگر تکالیف تان را به واحدهای کوچکی تقسیم کنید . برای همه اهداف معین شده زمانی را تعیین کنید . این شیوه توانایی شما را برای مطالعه کردن ، افزایش می دهد بدون اینکه تمرکزتان را از دست بدهید.
9 ـ از یک دفترچه یادداشت به عنوان یاد یار استفاده کنید. ترفند دیگری که به شما در با لا بردن تمر کز کمک می کند ، قرار دادن یک مداد و کاغذ در کنار دفتر یادداشت شما است . اگر در هنگام مطالعه ، ذهنتان مشغول مسائلی می شود که باید آن را انجام دهید آن را در دفترچه یاد داشت کنید در این صورت مطمئن می شوید که در صورت نگاه کردن به دفترچه متوجه کارهایی که باید انجام دهید خواهید شد. نگرانی در مورد فراموش کردن کارهایی که باید انجام دهید، ممکن است موجب اختلال در مطالعه شود.
10ـ قبل از اینکه مطالعه را شروع کنید، استراحت کنید. برای تمرکز داشتن از خودتان بپرسید: آیا مطالعه وکار کردن بر روی کتاب، چیزی است که مرا بترساند؟
اگر مجبور باشید که موارد ناخوشایندی را مطالعه کنید و شما می‌دانید که از خواندن آن مطالب احساس بدی به شما دست می‌دهد، چه عکس العملی نشان می‌دهید ؟ احتمالا مطالعه را متوقف کرده و مشغول خیالبافی می‌شوید ودلایل خوبی برای متوقف کردن مطالعه پیدا می‌کنید. اگر اینگونه عمل کنید می‌توان گفت که اضطراب یادگیری دارید،تنها راه از بین بردن اضطراب یادگیری، یادگرفتن این مطلب است که چگونه استراحت کنیم. اگر از لحاظ حسمی و روحی کاملا استراحت کرده باشید، تقریبا غیر ممکن است که هیچ نگرانی از خواندن به خود راه دهید. کتاب را با آرامش مطالعه کنید نه با هیجان و اضطراب. وقت مطالعه، مطالعه کنید ونگرانی رابرای زمان خودش بگذارید. هردو را در یک زمان انجام ندهید. 

6 نکته مهم برای یادگیری بهتر!

6 نکته مهم برای یادگیری بهتر!
سالها کارشناسان بر این باور بودند که ظرفیت ثابتی برای یادگیری وجود دارد . با این حال در دو دهه اخیر ، روانشناسان و مربیان به گونه ای دیگر فکر می کنند . یکی از محققان در این باره می گوید : شواهد زیادی وجود دارند که ثابت می کنند هوش انسان قابل افزایش است . ما می دانیم که فنون مناسب می توانند به افراد در افزایش قدرت یادگیری شان کمک کنند .
از این گذشته ، این مهارت ها بسیار ابتدایی هستند و تقریبا هر کسی می تواند با تمرین و ممارست در آنها مهارت پیدا کند . در ذیل ۶ نظریه اثبات شده از کارشناسان مختلف برای افزایش قدرت یادگیرتان آمده است :

۱) ابتدا به تصاویر بزرگ نگاه کنید :
وقتی می خواهید مطلب جدید و نا آشنایی را بخوانید ، خود را مستقیما درگیر آن مطلب نکنید . اگر ابتدا نگاهی اجمالی به مطلب بیاندازید می توانید حافظه و درک مطلب خود را افزایش دهید . به عناوین فرعی ، زیر نویس عکسها و خلاصه هایی از متن که دردسترس هستند نیز نظری بیافکنید . اگر می خواهید کتاب بخوانید ابتدا به فهرست و مقدمه کتاب نگاهی بیاندازید . تمام این پیش زمینه ها به شما کمک خواهند کرد تا آنچه که می خواهید در ذهنتان تثبت شود .

۲) سرعت مطالعه خود را کاهش دهید و مطالب را با خود تکرار کنید :
گرچه ممکن است سریع خواندن مطالب ، آسان خوب و مفید باشد ، اما آهسته تر خواندن مطالب پیچیده و دشوار می تواند به طور موثری به یادگیری تان کمک کند . دو تن از نویسندگان کتاب (حل مشکل و درک مطلب ) سه تفاوت اصلی میان چگونگی مطالعه دانش آموزان خوب و دانش آموزان بد را بررسی کرده اند :
دانش آموزان خوب مطالب را با صدای آرام یا بلند بیان می کنند. آنها سرعت مطالعه خود را پایین می آورند و کلمات را همان طور که می خوانند ، تکرار می کنند و به آنها توجه می کنند .
دانش آموزان خوب وقتی با مشکلی مواجه می شوند خود به خود آن مطلب را آنقدر تکرار می کنند تا بفهمند. در مقابل دانش آموزان ضعیف اگر مطلبی را برای بار اول نفهمند آن را رها کرده و بقیه مطلب را می خوانند .
دانش آموزان خوب فعالانه با اطلاعات جدید رابطه ای نزدیک برقرار می کنند. آنها در مورد آنچه که می خوانند تفکر می کنند و توضیحی برای آن می خواهند و به آن مسلط می شوند .
درسال ۱۹۷۹ فردی به نام «ویمبی» روش مطالعه آهسته و با صدای بلند را طی یک دوره آموزشی ۵ هفته ای برای زبان آموزان مبتدی در دانشگاه xavier در «ینواورلئان» آشنا کرد . ۱۷۵ زبان آموز از این روش استفاده کردند . درک مطلب بیشتر این دانش آموزان ۲ نمره افزایش یافت و نمرات امتحان آمادگی دانشگاهی اکثر آنها نیز بیش از ۱۴ درصد افزایش نشان داد . 6 نکته مهم برای یادگیری بهتر!

۳ ) تمرین روشهای تقویت حافظه :
تمام روشهای تقویت حافظه را فنون تقویت حافظه می نامند . در این روشها مطالب جدید به صورت فرمولی ساده تر و قابل فهم تر در می آیند . یکی از روشهای تقویت حافظه ، بکار گرفتن حروف ابتدای کلمات است . مثلا برای اینکه بتوانند اسامی ۵ سیاره اول منظومه شمسی (تیر- ناهید – زمین – مریخ –مشتری ) به ترتیب یاد بگیرید با حروف اول نام هر سیاره کلمه ای بسازید و این کلمات را در جعبه ای قرار دهید مثل ( تمام نیازهای زمینی مردم مادیند ) .
روش دیگری برای تقویت حافظه استفاده از تصاویر است . این ترفند شامل ابداع سرنخهای بصری به منظور فهم مطالب نا آشنا است . برای فهم این روش مثال ساده ای می زنیم . معادل کلمه خروس در زبان انگلیسی« rooster» است .
تلفظ کلمه «roostar» شبیه کلمه فارسی روستا است . در ذهنتان می توانید خروسی را تجسم کنید که در روستا راه می رود !
با این روش تصویر روستا ،« roostar» و خروس همیشه در ذهنتان خواهد ماند .
تنها ترفند تقویت حافظه که قبلا توسط محققان رد شده بود امروزه به عنوان روشی موثر برای بالا بردن حافظه محسوب می شود . در این روش دو یا حتی سه برابر مطالب جدید امتحانی را می توان به خاطر سپرد . حافظه خوب کلید همه روشهای ادراکی است و آن چیزی است که می توان با تمرین و ممارست بدست آورد .
تحقیقات ادراکی نشان می دهند که ما دو نوع حافظه داریم : حافظه کوتاه مدت و بلند مدت. حافظه کوتاه مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه دوام دارد . ما از دفتر راهنمای تلفن برای تلفن کردن کمک می گیریم شماره را گرفته و بعد آن را فراموش می کنیم . با این حال حافظه بلند مدت می تواند زمان طولانی دوام داشته باشد . راز و رمز پرورش یک حافظه خوب فراگیری چگونگی انتقال اطلاعات مفید از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت و چگونگی به خاطرآوردن این اطلاعات در زمان مورد نیاز است . فنون تقویت حافظه می توانند راه حلی برای انتقال اطلاعات بلند مدت و گرفتن دوباره اطلاعات باشند . به یاد داشته باشید که ذهن و حافظه مانند ماهیچه هستند و هر چه از آنها بیشتر استفاده کنید ، قوی تر می شوند .

۴) اطلاعات را دسته بندی کنید :
در مطالعه ای که در دانشگاه «استنفورد» انجام شد از دانش آموزان خواسته شد که ۱۲ کلمه را به خاطر بسپارند . این کلمات شامل اسامی حیوانات ،اقلام مختلف پوشاک ،انواع وسایل نقلیه و مشاغل بودند . برای یک گروه کلمه ها را به ۴ دسته تقسیم بندی کردند . برای گروه دیگر ، کلمات را به صورت تصادفی فهرست کردند . گروهی که مطالب را دسته بندی شده مطالعه کردند همیشه بهتر از گروه دیگر بودند و ۲ تا ۳ برابر کلمات بیشتری را به یاد آوردند .
«توماس تراباسو»ستاد دانشگاه شیکاگو می گوید : هضم اطلاعات جدید آن هم یکجا بسیار سخت و دشوار است . تجزیه و تحلیل مطالب جدید و تقسیم آنها به بخشهای معنی دار یادگیری را آسان تر می کند .  6 نکته مهم برای یادگیری بهتر!

بنابراین با مرتب کردن مطالب سخت و پیچیده در قالب دسته بندی های منطقی می توانید روشی دائمی برای ذخیره و نگهداری اطلاعات بوجود آورید .

۵) توجه خود را متمرکز کنید :
دفعه بعد با مطالب جدیدی مواجه می شوید که باید آنها را ملکه ذهن خود کنید از خود بپرسید : من از خواندن این مطلب چه می خواهم بیاموزم ؟ و از دانشی که بدست می آورم چه بهره ای خواهم برد؟ گفتن این مطلب – یادگیری برای ما چه خواهد کرد ؟ از مقاومت ما در برابر مطالعه می کاهد و ما خواننده بهتری می شویم . در ذیل به ۴ روش دیگر برای بهبود تمرکز اشاره شده است :
زمان و مکانی را برای یادگیری اختصاص دهید . تلفن را از پریز بکشید و در را ببنید، با نظم بخشیدن به محیط اطراف خود این انتظار در شما بوجود می آید که خواهید آموخت .  6 نکته مهم برای یادگیری بهتر!

خود را از عواملی که باعث حواس پرتی می شوند دور نگاه دارید از آویزان کردن تابلوی «مزاحم نشوید» روی در اتاقتان خجالت نکشید . شما اختیار وقتتان را دارید .  6 نکته مهم برای یادگیری بهتر!

روشهای مختلف یادگیری را امتحان کنید . روشهای مطالعه از قبیل کشیدن نمودار، یادداشت برداری خلاصه برداری یا حتی ضبط مطالب روی نوار، می توانند تمرکز شما را افزایش دهند . برای مهارت در مطالعه فنونی را بکار ببرید که بیشتر با آنها احساس راحتی می کنید . خلاق باشید .
ترقی و پیشرفت خود را نشان دهید. گرفتار بودن همیشه به منزله پر ثمر بودن نیست. گهگاه توقف کنید و از خود بپرسید : آیا من هم اکنون به هدف یادگیری ام کمک می کنم . اگر پاسختان مثبت است فعالیت خود را ادامه دهید اگر پاسختان منفی است از خودتان علت را جویا شوید. اگر شما به دلیل خستگی و اضطراب در کار خود پیشرفت نمی کنید بدون احساس گناه به خود استراحت بدهید وقفه های منظم می توانند روند یادگیری را بهبود بخشد .

۶) سبک یادگیری خود را کشف کنید :
دو مربی داستان، سه بچه ای که هر کدام برای کریسمس یک دوچرخه هدیه گرفتند را نقل می کنند . این دوچرخه ها مونتاژ نشده بودند و والدین این بچه ها باید آنها را مونتاژ می کردند . پدرم «تیم قبل» از اینکه دست به کار شود ابتدا دستورالعمل را به دقت مطالعه کرد . پدر «مری» قطعات را روی زمین چید و دستور العمل را به مادر« مری» داد و پس از بررسی قطعات گفت : این را برای من بخوان مادر «جورج» به طور فطری شروع به سر هم بندی قطعات کرد . فقط وقتی جایی با مشکلی مواجه می شد به دستورالعمل نگاهی می انداخت. در پایان روز هر سه دوچرخه مونتاژ شدند اما هر کدام با روش مختلف.
آنها با وجود اینکه متوجه نبودند هر کدام با سبک مخصوص به خود کار کرده بودند . روشهای ما در برابر مطالب نا آشنا منحصر به فرد و مخصوص به خودمان است و کلید یادگیری تشخیص و تطبیق شیوه ای است که برای ما مناسب تر است .  6 نکته مهم برای یادگیری بهتر!

شیوه های یادگیری می توانند به طور شگرفی تغییر کنند . یک روانشناس ۲۱ اصل اثر گذار در روش یادگیری را مشخص کرده است. این عوامل شامل میزان سروصدا، نور، میزان نظارت مورد نیاز و حتی ساعات روز نیز است .
سبک شما چیست ؟ خود را روانکاوی کنید . مثلا سبک شما در سر هم بندی افرادی در هم ریخته چیست ؟‌صبح بیشتر تمرکزدارید یا عصر ؟ در محیط شلوغ بیشتر تمرکز کرده اید یا در محیط ساکت ؟ لیستی از تمام نقاط مثبت و منفی مشخص شده خود تهیه کنید . از این لیست استفاده کنید تا بتوانید محیطی ایجاد کنید که برای یادگیری تان بهترین باشد . کدام سبک در مورد شما صادق است ؟ خبر خوب این است که شما می توانید ظرفیت یادگیری خود را افزایش دهید و این می تواند زندگی شما را کامل تر و بهتر کند .

آموزش روش های مطالعه به کودکان

آموزش روش های مطالعه به کودکان
 
یکی از پرسشهایی که این روزها بیشتر دانش آموزان از خود می پرسند، این است که چگونه باید درس بخوانند تا هم بهتر متوجه مطالب درسی شوند و هم نمره های بهتری کسب کنند؟ به طور طبیعی هر دانش آموزی به این پرسش پاسخ متفاوتی می دهد.
عده ای شبها که محیط اطراف ساکت تر است مطالعه می کنند، عده ای با دوستان خود درس می خوانند، تعدادی صبحها که مغز آمادگی بیشتری دارد، زودتر از خواب بیدار می شوند و درآن هنگام درس می خوانند و... ممکن است شما هم یکی از دانش آموزانی باشید که نه تنها روشهای یاد شده ؛ بلکه دیگر روشهای مطالعه را نیز امتحان کرده باشید. ولی باز نتیجه دلخواه خود را از مطالعه نگرفته باشید. در اینجا قصد نداریم تا شما را با روش مطالعه خاصی آشنا کنیم ؛ بلکه هدفمان این است که روشهایی را به شما بیاموزیم تا بتوانید با استفاده از آنها بهره وری از مطالعه خود را افزایش دهید.

دانش آموزان در طول سالهای تحصیلی خود ممکن است به درسهای خاصی علاقه مند بوده و در همین حال علاقه ای به مطالعه برخی از کتابهای درسی خود نداشته باشند. مثلا دانش آموزی ممکن است به فیزیک ، ریاضی ، تاریخ ، زیست شناسی و... علاقه نداشته باشد؛ ولی مساله این است که به هر حال باید برای ورود به مدارج تحصیلی بالاتر در آن درس نمره قبولی گرفت. دانش آموزان به طور معمول هنگامی که سر کلاسی حاضر می شوند که علاقه ای به مطالب آن هم ندارند، مدام به ساعت خود نگاه می کنند و دوست دارند که زودتر زمان بگذرد. ممکن است خود شما نیز چنین احساسی را تجربه کرده باشید؛ ولی پرسش این است که آیا راهی برای غلبه بر این مشکل وجود دارد؟

پیش از ورود به کلاس مطالعه کنید

برای هر مشکلی راه حلی وجود دارد و یکی از روشهایی که شما می توانید با کمک آن دروسی را که به آنها علاقه ندارید با تمایل بیشتری مطالعه کنید، این است که پیش از حضور در کلاس درس یاد شده ، نگاهی به کتاب انداخته و بکوشید اطلاعاتی درباره موضوع مورد نظر خود جمع آوری کنید.
اهمیت مطالعه پیش از حضور در کلاس (چه درسهای مورد علاقه خود و چه درسهایی که تمایلی به آنها ندارید) این است که هرچه اطلاعات اولیه و دانسته های شما درباره یک موضوع درسی بیشتر باشد، خود به خود کشش بیشتری در شما برای فراگیری آن بوجود خواهد آمد. شاید تا به حال به این موضوع فکر کرده باشید که چرا دبیران و استادان شما اینقدر به شما تاکید می کنند که پیش از ورود به کلاس ، مطالعه سطحی و اجمالی و سریعی بر آنچه که قرار است تدریس شود داشته باشید. علت این تاکید بیشتر به خاطر همین تاثیر اطلاعات اولیه است. با دانستن اطلاعات اولیه شوق یادگیری و تمرکز حواس شما در کلاس بیشتر شده و مطالب بیان شده را بهتر درک می کنید. اگر باور ندارید امتحان کنید تا خودتان تجربه کنید.
از خود پرسش کنید

در مطالعه اولیه هدف شما گرفتن اطلاعات ابتدایی و کنجکاو کردن ذهن با گرفتن اطلاعات ساده و کم حجم مقدماتی است ؛ ولی روش دیگری که می توانید از آن برای افزایش میزان بازدهی و به خاطر سپردن بیشتر مطالب استفاده کنید، پرسش کردن قبل ، هنگام و پس از مطالعه است. با کتاب شوخی کنید

تعدادی از دانش آموزان هنگامی که تلویزیون تماشا می کنند یا با دوستان خود صحبت می کنند همیشه خوشحالند؛ ولی هنگامی که صحبت از کتاب و مطالعه می شود جدی و اخمو می شوند. در روانشناسی حافظه و یادگیری گفته می شود: مطالبی که بار هیجانی بیشتری دارند، بیشتر در حافظه می مانند و بهتر به خاطر آورده می شوند؛ زیرا هیجان ، علاقه ، تمرکز و ورود مطلب به حافظه را موجب می شود. برای نمونه از شما پرسیده می شود که آیا همسایه 8 سال پیش خود را به خاطر می آورید؟ شما می گویید نه ، از شما می پرسند همان که 2 بچه داشت ، شما می گویید نه به خاطر نمی آورم ، همان که پدرش فروشنده لباس بود و شما باز هم به خاطر نمی آورید. به شما می گویند: همان که خانه شان آتش گرفت.
یک مرتبه همه چیز در ذهنتان زنده می شود؛ چرا که آتش گرفتن بار هیجانی موثری داشته است. اگر چه آتش گرفتن ، یک هیجان منفی در شما ایجاد کرده بود، ولی در هر حال هیجان انگیز بود و همین هیجان باعث می شود که شما خاطره آن آتش سوزی را بخوبی به خاطر بسپارید. به همین ترتیب شما می توانید برای این که مطالب درسی را بهتر و بیشتر به خاطر بسپارید با کتاب ارتباط عاطفی و احساسی برقرار کنید.
یکی از بهترین روشهایی که شما می توانید به همین منظور از آن استفاده کنید، این است که با کتاب شوخی کنید. این موضوع به علاقه و تمرکز شما کمک زیادی می کند.
هر چه می توانید به سخت ترین مطالب کتاب بار هیجانی مثبتی بدهید و آن را بخوانید.
اگر بخواهید می توانید با زبان خوشایند خودتان با همه مفاهیم کتاب شوخی کنید. مثلا هنگامی که قسمتی ازکتاب (درسی یا غیردرسی) برایتان خیلی جالب بود، در حاشیه آن بنویسید: "چه جالب". اگر برایتان تعجب آور بود، علامت تعجب بگذارید یا اگر پرسش برانگیز بود، علامت پرسش بگذارید. یک دانش آموز فعال به این ترتیب می تواند با کتاب درگیر شود و عقاید و عواطف خود را به شکلی با نوشتن اعلام کند 

شما می توانید با پرسش ، ذهن خود را هدفدار کنید. اشتباهی که به طور معمول دانش آموزان مرتکب می شوند این است که آنها به طور معمول تعدادی پرسشهای حافظه ای کم ارزش از خود می پرسند. مثلا بوعلی سینا در چه تاریخی متولد شد؟
جنگ جهانی دوم در چه تاریخی شروع شد یا هیمالیا کجاست ؟ پرسشهایی از این قبیل کم ارزش ترین پرسشهایی است که شما می توانید از خود بپرسید، ولی برای به خاطر سپردن بیشتر مطالب شما، باید از پرسشهای کاربردی ، تحلیلی ، ترکیبی استفاده کرد.
پرسشهای کاربردی جالب ترین نوع پرسشها هستند و همان طور که از نامشان برمی آید می خواهند مطالب علمی را به مسائل روزمره ربط دهند و آنها را در عمل بسنجند، مثلا تشویق ، بلافاصله پس از یک عمل خوب چه نقشی در شکل گیری شخصیت مثبت کودک دارد؟ پرسشهای تحلیلی پرسشهایی هستند که در آن مطالعه کننده قدمهای منطقی یک شخص یا تغییر و تحول یک شی ئ یا وضعیت را از نقطه شروع تا پایان بررسی می کند. مثلا آنتونی رابینز، روان شناس معروف ، چگونه با همه ناکامی ها، زندگی خود را دگرگون کرد؟
پرسشهای ترکیبی پرسشهایی هستند که از پرسشهای تحلیلی قوی ترند و به پرسشهای خلاق معروفند. در این پرسشها شما می توانید با کنار هم قراردادن اطلاعات ، ایده ها و اندیشه های گذشته به طرح اندیشه های نو دست بزنید و آن را پرسشی کنید، مثلا تناسب مسکن و جمعیت را در 20 سال آینده ایران چگونه پیش بینی می کنید؟ باید به خاطر داشته باشید که این پرسشها را خواننده مطرح می کند و خود نیز به آنها پاسخ می دهد، پس هرچه پرسشهای قوی تری مطرح شوند، تمرکز و علاقه بیشتری نیز در شما ایجاد می شود. تنها به پرسشهای مطرح شده در کتاب اکتفا نکنید، بکوشید خودتان پرسشهای زیادی را به ترتیبی که گفته شد طرح کنید؛ زیرا در این صورت بیشتر به پاسخگویی علاقه مند می شوید.
در کلاس یادداشت برداری کنید

معلمان بارها در طول سالهای تحصیلی به دانش آموزان می گویند که آنها باید در سر کلاس شنونده ای فعال باشند؛ ولی مفهوم این عبارت چیست ؟ یعنی باید چگونه باشیم؟ شنونده فعال چه خصوصیات و ویژگی هایی دارد؟
بهترین و موثرترین راه برای این که شما یک شنونده فعال باشید این است که یادداشت بردارید. اگر می خواهید یک دانش آموز موفق شوید چه نیاز به یادداشت برداری را در سر کلاس احساس می کنید یا خیر، حتما از صحبت مدرس یا سخنران ، یادداشت برداری کنید. در یادداشت برداری موفق هیچ وقت نباید جمله ای را به طور کامل یادداشت کنید، بلکه باید تنها نکات را به صورت اشاره ای و مختصر یادداشت کنید. برای این منظور باید از واژه های کلیدی استفاده کنید که چون جرقه ای همه موضوع را به یاد شما می آورد. ممکن است شما بگویید که معلمتان به شما اجازه نمی دهد یادداشت برداری کنید.
حقیقت این است که معلم شما کار درستی انجام می دهد، زیرا دانش آموزان معمولا به شکل سنتی جمله های معلم خود را یادداشت می کنند و نوشتن یک جمله از صحبت های معلم عملا شما را از گوش دادن و درک جمله بعدی بازمی دارد، ولی در صورتی که تنها نکات را خلاصه وار یادداشت کنید، می توانید همزمان با تدریس معلم یادداشت کنید و از درک مطالب بعدی هم باز نمانید. شاید فکر کنید که مطالعه به این شکل خیلی وقت می برد و از روش سنتی مطالعه شما طولانی تر است ؛ اما توجه کنید که شما در این محاسبه ، زمان هدر رفته و مطالعه غیرمفید و غیرمتمرکز خود را به حساب نیاورده اید. شما در روش سنتی مطالعه ، وقت فراوانی را با حواس پرتی های متنوع و گوناگون از دست می دهید؛ اما با عمل به موارد گفته شده هم از هدر رفتن وقت خود جلوگیری کرده اید و هم لحظه به لحظه با علاقه و تمرکز حواس بیشتری مطالعه می کنید و در نتیجه بهتر یاد می گیرید.

خواندن اجمالی

خواندن اجمالی
 
روشی برای کشف نکات و مطالب مهم یک کتاب در زمان کوتاه
فصل تابستان، فرصت بسیاری برای شما، به منظور خواندن کتاب های مورد علاقه تان می باشد؛ زیرا شاید در ایام تحصیل، مجال چندانی جهت مطالعه ی کتاب های متفرقه و مورد علاقه تان نداشته باشید؛ اما اکنون که فرصت مناسب و کافی برایتان پیش آمده، چگونه کتاب مورد نظر خود را برای مطالعه انتخاب می‌کنید؟ آیا هر کتابی که به دستتان رسید، بی درنگ از ابتدا تا انتها، آن را می‌خوانید یا این که مانند عده‌ای از دانشجویان که برای خود و وقت خود، ارزش قایلند، سعی می‌کنید ، در یک زمان کوتاه، یک آشنایی کلی با مطالب به دست آورید و آن گاه اگر مایل باشید، شروع به خواندن کنید؟ اگر جزء دسته ی اول هستید و نمی دانید چگونه می توان در زمانی کوتاه، یک آگاهی کلی از مطالب و سازمان کتاب کسب کرد، روشی را که تحت عنوان «خواندن اجمالی» در ذیل آمده است ، با دقت بخوانید:
فواید خواندن اجمالی
الف) کارآمدی بیشتر، از راه تخمین زدن اهمیت مطالب و طرح ریزی یک روش مناسب مطالعه.
ب) بودجه بندی واقعی تر از زمان، از طریق کشف حجم و دشواری مطالب.
ج) افزایش میزان درک مطلب و نگه‌داری آنها در حافظه، از راه کسب یک نظر اجمالی از تمام مطالب، پیش از خواندن جزییات.
د) افزایش میزان دقت و تمرکز حواس، از طریق برانگیختن میزان علاقه.
روش خواندن اجمالی
روش خواندن اجمالی،مبتنی بر یک نمونه‌گیری سریع از نکات اساسی و صرف نظر کردن از جزییات است.در این روش، در جست و جوی نکات کلیدی درباره ی مواد، ساختمان مطالب، نظر و سبک مؤلف باشید. هم چنین برای افزایش میزان علاقه ی خود نسبت به مطالب، به طرح سوؤالاتی در مورد مطالب خواندنی بپردازید.
برای خواندن یک کتاب غیرداستانی با روش اجمالی، نمونه‌گیری‌های زیر را انجام دهید :
عنوان؛ عنوان کتاب با عنوان کتاب های دیگر در این زمینه و با عنوان سایر کتاب های همین مؤلف، چه فرقی دارد؟
مؤلف؛مؤلف کیست؟ تجربیات و سابقه ی کار او چیست؟ آیا وی صلاحیت دارد تا درباره ی عنوانی که انتخاب کرده است، قلم بزند؟
تاریخ انتشار؛کتاب در چه تاریخی منتشر شده است؟ کهنه است یا تازه؟
مقدمه، پیش گفتار و معرفی؛ چرا مؤلف این کتاب را نوشته است؟ کتاب را برای چه کسانی نوشته است؟ آیا او در نوشتن کتاب، تعصب خاصی را دنبال کرده است؟
فهرست مطالب؛ سازمان مطالب کتاب چگونه است؟ آیا بعضی فصل‌های کتاب، از فصل های دیگر ، مهم‌تر است؟ آیا مطالب و فصل‌های کتاب، به دو سه بخش مهم تر، تقسیم‌بندی شده اند؟ اگر نه، آیا شما می‌توانید این مطالب را به دو سه بخش عمده تقسیم کنید؟
ساختمان فصل ها؛آیا در داخل هر فصل، عنوان‌های جداگانه‌ای وجود دارند؟ در پایان هر فصل، خلاصه ی فصل و یا سوؤالات مربوط به فصل، یافت می‌شوند؟
صفحات وتصاویرانتخابی؛مؤلف چه سبکی را در کلمه به کار برده است؟ برای این منظور، از هر پنجاه تا صد صفحه ، یک یا دو صفحه را به طور تصادفی انتخاب کنید و آنها را از نظر بگذرانید. جمله ی اول چند پاراگراف را بخوانید و به تصاویر، نظری بیندازید.
خلاصه‌ها و نتیجه‌گیری‌ها؛ آیا کتاب، یک فصل نتیجه گیری دارد؟ آیا فصل ها، دارای خلاصه یا نتیجه‌گیری هستند؟ اگر کتاب یک فصل نتیجه گیری دارد، ابتدا آن را بخوانید به احتمال زیاد، این فصل، محتوای کتاب را با دقت بیشتری معرفی می‌کند.
پیوست‌ها، فهرست اصطلاحات، مأخذ و مراجع؛ کتاب، شامل کدام یک از اینهاست؟ کدام یک از اینها، به آشنایی بیشتر شما نسبت به کتاب کمک می کند؟
برای خواندن یک فصل با روش اجمالی، نمونه‌گیری‌های زیر را انجام دهید :
عنوان؛عنوان فصل، چه رابطه‌ای با فصل های قبلی و بعدی دارد؟
خلاصه ی فصل و پاراگراف‌های مقدمه؛آیا اینها، مفاهیم اساسی را دربر می‌گیرند؟
خلاصه فصل؛معمولاً محتوای فصل را با دقت بیشتری معرفی می‌کند؛ ابتدا آن را بخوانید.
عنوان‌های کوچک، جملات موضوعی ، حروف کج و حروف زشت؛می‌توان از اینها، مطالب کلی و اساسی فصل را بیرون کشید.
شکل‌ها، نقشه ها، جدول ها ؛آیا اینها، به روشن ساختن مطالب اصلی، نکات مهم و جزییات، کمک می‌کنند؟
توجهات لازم ، هنگام خواندن یک کتاب داستانی با روش اجمالی
1. در خواندن یک نوشته ی ادبی یا یک اثر هنری به طور اجمالی، دو محدودیت زیر وجود دارد.
الف) چون خواندن پایان نوشته‌های ادبی و آثار هنری، اغلب درک خواننده را از مطالب کم و کند و لطف آن را از بین می برد، لازم است در این گونه آثار، تنها به نمونه‌گیری از قسمت های اول اثر بپردازید .
ب) با خواندن اجمالی یک اثر هنری یایک نوشته ی ادبی، نمی ‌توان به مفهوم اصلی آن دست یافت.
2. برای کسب اطلاع در مورد اثر، در صورت موجود بودن، اطلاعات پشت جلد کتاب را بخوانید.
3. می توانید با بررسی سریع چند صفحه یا چند فصل اول کتاب، خود را با مطالب کتاب آشنا سازید و نسبت به آن، بیشتر علاقه‌مند شوید. هم چنین سعی کنید تا نویسنده ی کتاب را بیشتر بشناسید و درباره ی عصری که نویسنده این اثر را نوشته، اطلاعاتی به دست آورید.
4. پس از مطالعه ی فصل اول، صفحه ی اول را دوباره بخوانید. جملات و پاراگراف‌های نخستین، درباره ی جهت گیری، منظور و مفهوم نویسنده، چه اطلاعاتی به دست می‌دهند؟ فصل اول کتاب، معمولاً در برگیرنده ی مضمون‌های اصلی کتاب است.
5. بعد از این که از خواندن اثر فارغ شدید، می‌توانید فصل نخست را بار دیگر بخوانید تا یک نظر در مورد اثر کسب کنید. به این کار، بررسی مجدد می گویند.
فنون تشکیل دهنده ی روش خواندن اجمالی
1. سازمان بندی ابتدایی
پیش از مطالعه ی کتاب به طور کامل، به کشف قسمت های اصلی کتاب که بر اساس آن، مطالب کتاب سازمان یافته‌اند و هم چنین به کشف اندیشه‌های مهم کتاب بپردازید. این کار، مستلزم اندیشیدن یا بر روی کاغذ آوردن یک جمله ی کامل درباره ی عنوان و مقدمه و خلاصه ی هر فصل کتاب است؛ به صورتی که این جمله، مبیّن مغهوم اصلی آن فصل باشد.
2. تعیین هدف مطالعه
معین کنید که هدف شما از مطالعه ی کتاب چیست و با چه دقتی می‌خواهید آن را بخوانید. آیا برای کسب یک برداشت کلی، کتاب را می‌خوانید یا به دنبال جزییات هم هستید؟ برای امتحان مطالعه می‌کنید یا برای رفع نیازهای شغلی یا برای سرگرمی؟
با مشخص کردن هدف مطالعه ی خود، بهتر می توانید روش مناسب مطالعه را برای رسیدن به آن هدف انتخاب کنید. اگر برای کسب اطلاعات کامل و جامع، کتاب را می‌خوانید، سرعت شما باید کمتر از موقعی باشد که به دنبال کسب یک دید کلی از کتاب هستید یابرای سرگرمی آن را مطالعه می کنید. اگر منظورتان یک آشنایی سطحی با کتاب است، استفاده از روش خواندن اجمالی، مناسب‌ترین روش ست.
3. برآورد دشواری مطلب و زمان مطالعه
مقدار زمانی را که برای مطالعه ی کتاب در اختیار دارید و میزان دشواری کتاب را تخمین بزنید. اگر در نظر دارید که از خواندن اجمالی پا فراتر نهید،در بودجه بندی زمان خود دقت کنید. یک تخمین واقع بینانه از زمانی که در اختیار دارید. با توجه به هدف شما از مطالعه ی کتاب و میزان دشواری مطالب، شما را در طرح یک برنامه ی مناسب و کنترل صحیح روش مطالعه، کمک می‌کند.
4. طرح سوؤال
حال که درباره ی کتاب یا یک فصل، اطلاعاتی به دست آوردید، معین کنید که چه اطلاعاتی کم دارید. آیا باید به مطالعه ادامه دهید؟ اگر جواب این سوؤال مثبت است، انتظار دارید از یک خواندن عمیق، چه چیزی عایدتان شود؟ چگونه مؤلف از مقدمه، به نتیجه رسیده است؟ مراحل اساسی کتاب، چه هستند؟ آیا این مراحل، به طور منطقی به هم مربوط می‌باشند و هدف مؤلف چیست؟ آیا مطالب کتاب، با آن چه که شما قبلاً درباره ی موضوع می‌دانستید، موافقت یا مغایرت دارد؟
سوؤالات شما درباره ی کتاب، منی‌توانند کلی یا کاملاً مشخص باشند. طرح این گونه سوؤالات، از طریق ایجاد کنجکاوی، تمرکز حواس و دقت شما را افزایش می‌دهد. رضایت حاصل از پاسخ گویی به سوؤالات، مدت نگه داری مطالب را در حافظه، طولانی می کند. طرح سوؤال، به هنگام مطالعه ی یک کتاب، خواننده ی منفعل را به یک خواننده فعال مبدل می سازد. از طریق طرح سوؤالات، یک گفت و شنود بین شما و مؤلف کتاب، برقرار می شود که کسب لذت شما را از مطالعه ی کتاب افزایش می دهد. سوؤالات ، اغلب به هنگام مطالعه یا پس از پایان مطالعه، به ذهن می‌رسند؛ ولی شما سعی کنید سوؤالات خود را پیش از مطالعه و به هنگام خواندن اجمالی کتاب ، شروع کنید.

منبع:

1. دکتر علی اکبر سیف، روش های یادگیری و مطالعه. نشر دوران.
2. ماهانامه ی فرهنگی اجتماعی دانشجویی پُرسمان،تیرماه 1385،شماره ی 46،صص 28 و 27.